Aanbeveling: commissie digitale zaken in elke raad

Maak een vaste commissie digitale zaken in de gemeenteraad om met het college als raad het gesprek te voeren over de keuzes en het gebruik van algoritmen voor het oplossen van vraagstukken. Bovendien is het verstandig dat gemeenteraden erkennen dat digitalisering en algoritmen een gebied is waar democratische controle gewenst is.

Dit zijn twee van een reeks aanbevelingen uit het onderzoek “Verantwoording over algoritmen in de Nederlandse gemeenteraad: een verkenning van uitdagingen en voorwaarden” van de Utrechtse masterstudente Elise Renkema. Zij heeft gesprekken gevoerd met raadsleden uit Arnhem en Utrecht over de werking en betekenis van het gebruik van algoritmen.

Knelpunten via pc oplossen

Gemeenten zijn de overheid die het meeste werken met algoritmen. Voor het oplossen van een vraagstuk (bij voorbeeld afvalverwerking of beperken van het aantal schoolverlaters) krijgt de software op de computer een aantal instructies om een knelpunt op te lossen of te voorspellen.

Emotionele reacties

Een van de problemen is dat college en gemeenteraad niet over dezelfde informatie beschikken om te beoordelen wat wenselijk en nodig is. Dat komt omdat het gemeentebestuur het idee heeft dat raadsleden weinig weten van digitale onderwerpen. Daardoor blijven de discussies met de raad over het gebruik van algoritmen en digitalisering in oppervlakkigheid steken. Een probleem is ook dat op de inzet van algoritmen vaak emotioneel wordt gereageerd.

Coalitiepartijen

Een extra probleem voor het sturen en controleren door de raad op het gebruik van algoritmen is dat de raadsleden van coalitiepartijen de controlerende rol op dit onderwerp minder belangrijk vinden dan raadsleden van de oppositie. Als ze wat willen weten doen raadsleden van coalitiepartijen dat niet via de formele weg, zoals het stellen van schriftelijke vragen, maar voeren ze informeel overleg met de wethouder.

Wethouder

Een van de punten die beter moet, is dat wethouders veel grondiger antwoord geven aan de raad. Belangrijk is ook dat de gemeenteraad advies inwint van data-experts. Ook zou het helpen wanneer politieke partijen een visie ontwikkelen op de inzet van algoritmen voor het oplossen van vraagstukken en knelpunten in de samenleving. Wellicht de belangrijkste uitdaging voor meer democratische sturing en controle op de inzet van algoritmen: raadsleden en wethouders dienen veel meer prioriteit te geven aan hoe en op welke wijze algoritmen door gemeenteambtenaren en onderzoekers mogen worden gebruikt.

Meer informatie

Wil je als raadslid of griffier meer weten hoe de raad beter kan sturen op de inzet en het gebruik van algoritmen bij het oplossen van maatschappelijke knelpunten, klik dan hier voor een hand-out-overzicht van onderzoeker Elise Renkema. Voor de samenvatting van het onderzoek van Renkema klik hier.