'Als vrouw zit je in een spagaat’

Op leeftijd en onervaren, zo stapte Ceciel van Bergeijk (63) acht jaar geleden namens de VVD de politiek in. Ze leerde snel. Al was het lastig om in de Eindhovense VVD-fractie haar plek te veroveren. ‘Het verschil tussen mannen en vrouwen, dat overal in de maatschappij aanwezig is, wordt in de gemeenteraad – en zeker bij de VVD - uitvergroot.’

Dit interview met Ceciel van Bergeijk maakt deel uit van een serie interviews met raadsleden over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad.

Als echte Eindhovense wilde ze iets doen voor háár stad. Ze was op haar 55ste haar baan kwijtgeraakt en dacht met haar achtergrond in de communicatie wel iets te kunnen betekenen voor een non-profit instelling. Maar in diezelfde periode belandde ze ook per toeval op de publieke tribune tijdens een raadsvergadering.

Interessant

‘Een vriendin vroeg me om eens mee te gaan’, vertelt Van Bergeijk. ‘Waarom, vroeg ik haar. Ik heb weinig met politiek. Maar ik ging met haar mee en vond het interessant. Het ging over zaken in de stad die mij aan het hart gaan.’ Na dat eerste bezoek volgden er meer. Totdat een VVD-lid haar vroeg of ze geen interesse had in de gemeentepolitiek.
De verkiezingen van 2014 kwamen er tenslotte aan. ‘Ik was verbaasd’, vertelt ze in een vrijwel leeg stadhuis. ‘Ik had geen ervaring, maar ik zat wel regelmatig op de publieke tribune. Ik ben per direct lid geworden van de VVD, al had ik met mijn liberale gedachtegoed ook lid kunnen worden van D66.’

Vijf jaar

Het balletje begon te rollen. Tijdens de verkiezingen van 2014 stond ze net te laag op de kieslijst, zodat ze haar politieke carrière noodgedwongen als commissielid begon. In 2015 werd ze alsnog geïnstalleerd, nadat een ander fractielid zijn zetel had opgegeven.
In 2018 gebeurde hetzelfde: ze miste op een haar na een zetel in de gemeenteraad en ging als commissielid verder. In december 2019 kreeg ze alsnog de kans om de VVD te vertegenwoordigen, toen wederom een collega zijn plek ter beschikking stelde. Al met al heeft Van Bergeijk nu zo’n vijf jaar ervaring als raadslid. 

Softe onderwerpen

Haar vrouw-zijn heeft geen rol gespeeld in het besluit zich aan te melden voor de kieslijst van de VVD, benadrukt ze. ‘Ik wilde simpelweg iets doen voor de stad. Dat er meer vrouwen in de gemeenteraad zouden moeten zitten, is niet eens bij me opgekomen.’
Wat haar wel opviel: haar mannelijke collega’s in de fractie speelden haar maar al te graag de ‘softe’ portefeuilles toe. ‘Cultuur, sport en inmiddels ook duurzaamheid’, somt ze op. ‘Ik vind mijn portefeuille leuk, maar weet ook dat niemand de softe onderwerpen wil hebben. Zeker niet bij de VVD. Het is geen toeval dat de twee vrouwen in de fractie het sociaal domein en de cultuursector onder hun hoede hebben.’

In het diepe

Haar eerste maanden waren onwennig. Ook al liep ze al een tijdje mee als fractievolger en later als commissielid, het raadswerk bleek andere koek. ‘Als fractievolger ben je toeschouwer, wat er van je wordt verwacht als gemeenteraadslid leer je niet. Ik voelde me in het diepe gegooid en heb beperkte steun ervaren vanuit de fractie.’

Mannen op leeftijd

Van Bergeijk voegt toe dat in die tijd zowel de VVD-fractie als het -bestuur bolwerken waren van vooral mannen op leeftijd. ‘Er was een zekere afstand, ook vanuit de toenmalige wethouders, richting nieuwelingen. Ik was nieuw in de politiek, maar had natuurlijk wel jaren ervaring opgedaan in het bedrijfsleven.
Of dat afstandelijke met mijn vrouw-zijn te maken had? Dat is lastig te zeggen, ik bén een vrouw. Vanwege mijn leeftijd dacht men misschien dat ik geen hulp nodig had? Het zal een combinatie van factoren zijn geweest, waarbij ook mijn persoonlijkheid meespeelt. Ik vraag niet snel hulp. Aan de andere kant had ik geen idee wélke vragen ik had moeten stellen.’

'Gelukkig hebben we bij de VVD nu een soort klasje waarin nieuwe raadsleden wegwijs gemaakt worden.’

Mentor

Een kwestie van leren door je neus te stoten. Van Bergeijk vertelt lachend over de motie die ze eens indiende en vervolgens niet aangenomen werd omdat er twéé onderwerpen aan de orde gesteld werden. Met het schaamrood op de kaken besefte ze dat dit geen slimme actie was.
‘Ik voelde me toen ontzettend in de steek gelaten door mijn fractie. Waarom had niemand mij geadviseerd? Ik had eigenlijk wel een soort mentor gewild in die tijd. Gelukkig hebben we bij de VVD nu een soort klasje waarin nieuwe raadsleden wegwijs gemaakt worden.’

Bewijzen

De huidige gemeenteraad van Eindhoven met 45 zetels telt 14 vrouwen, de zevenkoppige VVD-fractie twee. Of ze als vrouw anders bejegend wordt? ‘In de fractie voelde ik me tijdens mijn eerste periode niet volwaardig meetellen. Dat had er vooral mee te maken dat ik nieuw was, daarbovenop kwam nog mijn vrouw-zijn. Ik zat er niet op mijn gemak en had het idee dat ik me constant moest bewijzen.’

Van Bergeijk denkt dat dat eigen is aan een landelijke partij als de VVD. ‘Ik heb het idee dat je bij een lokale partij meer op je merites wordt beoordeeld en minder op je man- of vrouw-zijn. Bij de VVD is dat anders. Kijk eens in Den Haag of Brussel: de vrouwen zien er op en top verzorgd uit, met de nagels gelakt en een mantelpakje aan. Moet je er zo uitzien voordat er iemand naar je luistert? Kom je alleen zó in aanmerking voor de functie?’

Mannelijke eigenschappen

‘In onze fractie speelt het vrouw-zijn zeker een rol, maar wel subtiel. Ik kan het moeilijk verwoorden, het is een gevoel. Natuurlijk moet je kwaliteit hebben, maar soms word je toch op de verkeerde dingen beoordeeld. Net zoals in het bedrijfsleven trouwens. Het stoort me dat je als vrouw bepaalde mannelijke eigenschappen moet hebben. Haantjesgedrag, fel zijn, erbovenop zitten, elkaar vliegen afvangen, scoren. Ik ben wel fel, zeker in de fractie, maar altijd vanuit de inhoud’. 

En dan geïrriteerd: ‘Als vrouw zit je altijd in een spagaat: je wordt beoordeeld op je mannelijke kwaliteiten, maar tegelijkertijd moet je vrouwelijk zijn – lees: mooi en lief - want anders ben je een bitch. Ondertussen wil ik inderdaad aardig gevonden worden. Daar komt nog bij dat vrouwen élkaar daar ook nog eens op gaan beoordelen.’   

Mezelf kwijtraken

Ze geeft toe dat ze in het verbale mannengeweld af en toe ondersneeuwt. ‘Ik vind het vervelend om erin mee te moeten gaan. Ik zal nooit op de persoon spelen en stel geen vragen om te vragen.’ Waarom ze dan toch hoog op de kieslijst is gezet? Lachend: ‘By default!’ Om eraan toe te voegen: ‘Dat zul je een man nooit horen zeggen.’
Weer serieus: ‘Zeker in het begin had ik het gevoel dat ik mijn persoonlijkheid geweld aan moest doen door gedrag te vertonen dat niet bij me paste. Ik raakte mezelf dan ook kwijt. Nu is dat veel minder het geval. De fractie is inmiddels sterk verjongd, wat voor een andere dynamiek zorgt.’

Spel

Het politieke spelletje, zo zegt Van Bergeijk, is misschien meer voorbehouden aan mannen. ‘De meeste mannen spelen het spel harder dan vrouwen, en vinden dat ook leuker. Zelf blijf ik bij de inhoud, misschien wel te veel. Soms had ik niet eens door dát er een spel gespeeld werd. Inmiddels ben ik me er meer bewust van en zie ik dát het gebeurt. Ik kan er dan zelf voor kiezen of ik erin meega of niet.’

Opmerkingen

En dan zijn er de altijd terugkerende opmerkingen van mannen over kleding en uiterlijk. ‘Ik ben me er bewust van hoe ik eruitzie en wat ik dus aantrek. Opmerkingen daarover, vaak van oudere mannen, zijn altijd aan vrouwen gericht. Waarom is dit nodig, denk ik dan. Het diskwalificeert je bijna op het onderwerp. Alsof je niet serieus genomen wordt. Overigens gebeurt dit niet alleen in de politiek, maar in de hele maatschappij.’

Ordelijk

Hoewel haar ervaringen in de VVD-fractie de eerste jaren niet altijd positief waren, is haar positie in de raad dat wel. ‘In de gemeenteraad is het écht anders. Alleen al het gebruik van een microfoon zorgt ervoor dat de kans klein is om ondergesneeuwd te raken. Het gaat er ordelijk aan toe, terwijl in de fractie iedereen door elkaar heen praat.
Maar ook in de raad werd ik in het begin niet voor vol aangezien, maar dat had meer te maken met mijn onervarenheid dan met mijn geslacht. Je moet je sporen verdiend hebben, zelfverzekerd zijn en je niet proberen te bewijzen.’

Zelfverzekerder

Al is dat laatste niet altijd makkelijk. Toch heeft Van Bergeijk een ontwikkeling doorgemaakt. ‘Nu sta ik anders in de raadszaal dan in het begin: zelfverzekerder, ook al voel ik dat van binnen niet altijd zo. Ik kom steeds dichter bij het raadslid dat ik wil zijn. Iemand die rustig praat, met een heldere luide stem. Want die stem hebben wij als vrouwen niet mee.’

Makkelijker te raken

Emoties tonen kan ook een valkuil zijn. ‘Eigenlijk is het beter om je emoties niet te tonen, omdat de kans bestaat dat je dan niet meer serieus wordt genomen. Zo schiet je je doel voorbij. Dat geldt trouwens ook voor mannen die hun emoties laten zien. Ik denk dat vrouwen makkelijker te raken zijn.
Ik ga dan met een rotgevoel naar huis, een mannelijk raadslid draait zich om en gaat verder. Dit verschil tussen mannen en vrouwen komt natuurlijk op allerlei manieren tot uitdrukking in de maatschappij, maar in de gemeenteraad – en zeker bij de VVD - wordt dat uitvergroot.’

Extra bewijzen

Het komt een enkele keer voor dat Van Bergeijk zich niet gezien voelt. Op werkbezoek bij een voetbalclub of een cultuurinstelling merkt ze dat de aandacht in eerste instantie uitgaat naar haar mannelijke collega. ‘Ook al heb je dossierkennis, je wordt niet voor vol aangezien. Als zo iemand dan merkt dat ik weet waar ik het over heb, reageren ze verbaasd.
Zeker in de eerste jaren wilde ik me dan extra bewijzen. Nu leef ik ermee en reageer ik rustiger.’

Meerwaarde

Ook al is Van Bergeijk niet de raad in gegaan om het aantal vrouwen te verhogen, of om een vrouwelijke achterban te vertegenwoordigen, ze vindt wel dat vrouwen een meerwaarde hebben. Bijvoorbeeld de aandacht voor onderwerpen waar mannen minder snel voor zouden kiezen. Zo is ze zelf gepassioneerd voorvechtster van het aanpakken van laaggeletterdheid. 

Tunnelvisie

En: ‘Vrouwen kijken met een bredere blik naar een onderwerp. Voor ons is er niet alleen zwart en wit, maar ook grijs. De one-track-mind van mannen zorgt ervoor dat ze sneller in een tunnelvisie belanden. Een diverse samenstelling van een team, dus ook de raad, laat alle kanten van een onderwerp aan bod komen.’

Zelf is ze blij dat ze van waarde kan zijn voor de stad. Ze is trots op de aandacht voor laaggeletterdheid en op de aangenomen amendementen die ze indiende voor het huidige verkiezingsprogramma. ‘En ja, natuurlijk is het leuk om in de krant iets terug te lezen dat ik heb ingebracht. Met naam en toenaam. Het is toch eer van mijn werk.’ 

Tips

• Blijf wie je bent, ga je persoonlijkheid niet forceren.
• Zorg dat je het politieke spel snapt: zie wat er gebeurt en kies dan of je erin meegaat.
• Kom goed beslagen ten ijs: hoe meer je in het onderwerp zit, hoe minder snel je meegezogen wordt in het politieke spel.
• Vat opmerkingen van collega’s niet te persoonlijk op.
• Probeer niet in de emotie te schieten, je verliest letterlijk kracht.

Onderzoek

De gemeenteraad is geen goede afspiegeling van de samenleving dat bleek uit een verkennend onderzoek onder raadsleden uit de 31 grote gemeenten, uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Een betere afspiegeling is nodig want een raad met meer jongeren, vrouwen en raadsleden met een niet-Nederlandse achtergrond is beter in staat de inwoners te vertegenwoordigen. Lees hier meer over het onderzoek.

Serie interviews

Dit is het derde interview in een reeks over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad. Eerder verschenen de interviews Politiek is niet voor mij weggelegd, dacht ik met het Amsterdamse GroenLinks raadslid Simion Blom, en ’Ik doe er moeite voor om voor vol aangezien te worden’ met Ellen Berkers raadslid voor Samen voor Asten.
Voor deze serie zijn raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden door Marielle van Bussel geïnterviewd over waar ze in de raad tegenaan lopen, welke ondersteuning zij nodig hebben, wat ze hebben bereikt en hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen.