Anders formeren? Zo kan het ook!

De wijze waarop de formatie in Den Haag is verlopen, schreeuwt om een andere, meer democratische aanpak, vindt Hans Alberse. Gaan de lokale politici na de raadsverkiezingen het anders aanpakken en het goede voorbeeld geven? Het kan, met deze tips en tricks.

Alberse is trainer versterking lokale democratie. Hij gaf een handreiking 'beter formeren' tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.

Leren van kabinetsformatie

Niemand werd blij van het verloop van de kabinetsformatie. Een groepje politici zat maanden in afgesloten kamertjes, om het eens te worden over onderwerpen waarvan ze zelf voor en na de verkiezingen maandenlang uitsluitend hebben benadrukt de verschillen hebben benadrukt. Ze schetsen een soort vijandbeeld van elkaar, aldus Alberse. “Wij deugen, die anderen niet.” Na die hevige strijd moeten ze het weer eens worden. Niet erg geloofwaardig. De partijen zitten gevangen in hun eigen werkelijkheid, hun eigen ‘bubbel’ waar ze heilig in geloven. Adviezen vanuit de Raad van State, de Raad voor het Openbaar Bestuur, wetenschappers en belangengroepen, worden met het grootste gemak terzijde geschoven.

Oplossingen ligggen dichtbij

Oplossingen liggen volgens Alberse dichterbij dan menigeen denkt. Dit vraagt wel om een vaardigheid: buiten het eigen kringetje durven denken en handelen. In de verouderde politieke cultuur herkennen weinigen zich nog in herkennen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen stemt nog slechts de helft van de mensen stemmen en slechts 2% van de bevolking is lid van een politieke partij.

Alberse benoemt een aantal democratische waarden die politieke partijen naar zijn idee in hun hart zouden moeten sluiten. Ze klinken simpel, maar aan bijna geen enkele democratische waarde wordt tijdens het formeren voldaan:

• Inwoners moeten kunnen begrijpen waar het over gaat.
• We zoeken naar overeenkomsten.
• Wat politici zeggen klopt.
• Wat politici zeggen menen ze.
• Oplossingen komen in een open dialoog tot stand.
• We beschermen en respecteren van de belangen van minderheden

Dieper geworteld

Kortom, werk aan de winkel! Lokale politici kunnen het (soms) beter, omdat ze dieper in hun omgeving geworteld zijn. Om dit te realiseren geeft hij tips voor een nieuw samenspel, voor én na de verkiezingen.

• Blijf bij jezelf
• Ga op zoek naar overeenkomsten, wees eerlijk en bescheiden. Zeg waar jij je voor gaat inzetten. Beloof niets wat je niet waar kunt maken. Gedraag je zoals je je thuis gedraagt en bij je vrienden.
• Leg verbindingen.
• Organiseer als raadslid gesprekken tussen (groepen) mensen en ga oprecht op zoek naar wat mensen boeit en waar ze soms van wakker liggen. Doe dat ook samen met raadsleden van andere partijen, als leden van de gemeenteraad. Je geeft dan een goed voorbeeld op het vlak van samenwerken en verbindingen leggen.
• Vraag je af of en zo ja, welke rol de gemeente daarin kan, wil of moet vervullen. Vraag dat ook aan degenen met wie je in gesprek bent. Het is lang niet altijd nodig dat de gemeente iets moet doen of ergens beleid voor moet maken. Laat het initiatief waar het is en vraag of de initiatiefnemers ondersteuning willen hebben. Zo ja, bied dan die ondersteuning zonder veel voorwaarden en zonder het van de mensen af te nemen. Zegt dus niet: “We nemen het mee!” De praktijk is dat mensen er daarna nooit meer iets van horen.

• Benut de kennis en kunde van de mensen in jouw gemeente. Die is rijkelijk aanwezig. Velen zijn bereid een aandeel te leveren voor hun eigen gemeenschap. Doe dat dan wel op een wijze die past bij die mensen: niet in het gemeentehuis, op tijdstippen wanneer het hen uitkomt, op onderwerpen die zij belangrijk vinden. Bied ondersteuning zonder voorwaarden, werk mee en geef vertrouwen. En… vind het niet erg als het een keer mislukt. In het gemeentehuis worden ook veel dingen gedaan die niet altijd lukken, maar die onzichtbaar blijven voor de buitenwereld.

Samenlevings- of maatschappelijk akkoord’

Sluit een 'Samenlevings- of maatschappelijk akkoord’. Door veel buiten het gemeentehuis te zijn met andere raadsleden en ambtenaren, kun je samen met inwoners, mensen uit het verenigingsleven en kerken, belangenorganisaties , ondernemers, mede overheden, etc. een maatschappelijk akkoord sluiten. Daarin verwoord je:

• welke toekomst je samen nastreeft,
• wat de onderwerpen zijn die de komende jaren echt van belang zijn,
• wie erbij betrokken zijn en
• welke afspraken je maakt over de wijze waarop de vraagstukken worden aangepakt. Dat akkoord is dan een akkoord tussen de gemeenteraad en de inwoners. Een soort startdocument voor de komende jaren.

Verschillen benoemen en erkennen

Benoem en erken de politieke verschillen tijdens de campagne en de formatie. Vergroot de verschillen niet uit, beschimp de andere partijen niet, wees respectvol. De inhoudelijke verschillen zijn overigens lokaal meestal niet heel groot zijn. Mijn ervaring is dat als politieke partijen samenwerking met elkaar echt willen, de verschillen gemakkelijk zijn te overbruggen. Je hoeft het ook niet over alles eens te zijn. Zoek naar overeenkomsten en als je er niet uit komt, leg het voor aan de gemeenteraad die na een open dialoog met inwoners en politiek een besluit neemt. Het politieke landschap van vandaag met veel verschillende partijen en wisselende meerderheden brengt de democratie een stapje dichterbij doordat de rol van de raad toeneemt. Geen dichtgetimmerde collegeakkoorden meer.