Bescherm de minderheid
“Besef dat je altijd op enig moment tot een minderheid kan behoren.” Dit principe is één van de vijf principes van politiek die raadsleden helpt om zichzelf en de raad te positioneren. Deze vijf principes helpen raadsleden te bepalen op welke wijze er politiek wordt bedreven in de gemeenteraad. Deze vijf principes komen in een serie artikelen aan bod. Deze week principe 4: (Democratische) politiek gaat over de minderheid.
Dit principe van politiek draait om de democratische waarde van bescherming van de minderheid door de meerderheid. Dit houdt in dat ook de belangen van de minderheid in beschouwing moeten worden genomen tijdens het maken van beleid. “Alleen als de meerderheid overtuigend kan betogen dat zij de minderheid goed heeft gezien en gehoord en die minderheid zich ook kan herkennen (ze hoeft het er niet mee eens te zijn) in de noodzaak van een besluit, is werkelijk sprake van democratische politiek.”
Maar wat betekent dit principe voor de wijze waarop raadsleden politiek bedrijven in de gemeenteraad?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is het eerst van belang om een begrip te hebben van de krachten die in de gemeenteraad spelen.
Tegenstrijdige krachten
In het politieke spel van de gemeenteraad spelen er tegenstrijdige krachten. Deze kunnen zowel tegenwerkend als samenbrengend zijn en kunnen zich ook tegelijkertijd manifesteren. In het onderzoek van het NSOB worden deze krachten beschreven als divergerend (tegenwerkend) en convergerend (samenbrengend).
De tegenwerkende kracht houdt in dat er in de gemeenteraad sprake is van strijd en conflict over de verschillen die aanwezig zijn. Deze voortdurende strijd zorgt ervoor dat raadsleden tegenover elkaar staan in plaats van dat ze samenwerken.
De samenbrengende kracht houdt daarentegen in dat er een besef aanwezig is in de raad dat zij het hoogste bestuursorgaan zijn en daarom gezamenlijk moeten opereren.
Principes en krachten
Elk principe van politiek kan gekoppeld worden aan de tegenwerkende en samenbrengende kracht. Zo ook deze. De keuze op welke kracht wordt ingespeeld door raadsleden, bepaalt de positionering van de raad.
Als wordt ingespeeld op de tegenwerkende kracht, dan wordt gekozen voor een positionering van strijd en conflict. Hierbij wordt er nauwelijks tot geen rekening gehouden met de minderheid. Er worden daarentegen minimale meerderheden gevormd om de eigen belangen door te drukken in beleid. Vooral de legitimiteit van het beleid wordt hierbij belangrijk gevonden.
Als wordt ingespeeld op de samenbrengende kracht, dan wordt gekozen voor een positionering van gezamenlijk besturen. In deze positie wordt er getracht beleid te vormen waarin ook minderheden zich in kunnen herkennen. De representativiteit van beleid staat hierbij hoog in het vaandel.
Kiezen tussen legitimiteit en representativiteit
De keuze die raadsleden aan de hand van dit principe van politiek maken, is de keuze of bij het maken van beleid de nadruk willen leggen op de legitimiteit of de representativiteit van het beleid. En wederom geldt: er is geen foute keuze. De positionering van de raad en de wijze van politiek bedrijven door raadsleden is afhankelijk van de keuze die raadsleden maken.
Meer info
Meer informatie over de vijf principes van politiek en het proces van divergerende en convergerende krachten kunt u lezen in het rapport ‘Gemeenteraden positioneren. Van professionaliseren naar politiseren’.
