Bevorderen van integriteit vraagt om meer dan regels
Het bevorderen van integriteit in de raad vraagt om het beïnvloeden van de cultuur en het gedrag, en niet om louter meer regels. Dat betoogt de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden in zijn reactie op het wetsvoorstel wat minister van Binnenlandse Zaken (BZK) Ollongren richting de Tweede Kamer heeft gestuurd.
De minister van BZK doet in haar wetsvoorstel omtrent het bevorderen van integriteit verschillende voorstellen om de integriteit te bevorderen. Zo moet de Commissaris van de Koning deel kunnen nemen aan een besloten raadsvergadering en zou het onmogelijk moeten zijn voor raadsleden om, naast de stemming, aan de beraadslaging deel te nemen over dossiers waar zij zelf een belang bij hebben.
De verkeerde richting
Volgens de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden gaat het bevorderen van de integriteit vooral om het bespreekbaar maken van de normen en belangen waarmee je rekening dient te houden. Hier het gesprek over voeren is dan ook van cruciaal belang. Het wetsvoorstel heeft hier echter te weinig oog voor, door vooral in te zetten op formele regels.
Het wetsvoorstel beoogt om raadsleden, naast het uitsluiten bij stemmingen, in de toekomst ook uit te sluiten van beraadslagingen als er mogelijk sprake is van belangenverstrengeling. De positie van het raadslid als lekenbestuurder brengt echter met zich mee dat raadsleden veelal middenin de maatschappij staan. Daarnaast nemen raadsleden met hun baan naast het raadswerk veel kennis mee op een bepaald beleidsterrein. Met een dergelijk voorstel wordt volgens de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden de verkeerde richting in geslagen en wordt het voor maatschappelijk actieve raadsleden lastiger om het raadswerk uit te voeren wat de aantrekkelijkheid niet ten goede komt.
Geheimhouding
Wanneer het college van B&W een beleidsstuk geheim wenst te verklaren is er in de huidige situatie bekrachtiging door de raad nodig. Dit is een belangrijke bevoegdheid van de gemeenteraad. De minister pleit in haar wetsvoorstel voor een wijziging waarmee deze bekrachtiging geschrapt wordt. Zo wordt het voor een raadslid lastiger om te beraadslagen over de motivatie van het college om een stuk tot een geheim stuk te verklaren. Het raadslid moet hiervoor een initiatiefvoorstel indienen wat hij/zij vervolgens op de raadsagenda moet zien te krijgen. Dit maakt het in de nieuwe situatie ongewenst complex, wat volgens de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden tevens geen recht doet aan de positie van de raad als hoogste bestuursorgaan.
Positie CvdK
De Commissaris van de Koning (CvdK) kan, als gevolg van het wetsvoorstel, in de toekomst deelnemen aan besloten raads- en collegevergaderingen. Tevens moet de CvdK inzicht krijgen in alle geheime stukken. Minister Ollongren acht dat nodig om ervoor te zorgen dat de CvdK alle informatie heeft wanneer hij/zij moet bemiddelen bij bestuurlijke problemen of integriteitskwesties. Volgens de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is dit een stap terug naar de tijd waar burgemeester en CvdK als een rijksorgaan de hoofdrol vervulden. De lokale democratische verantwoordelijkheid is de afgelopen decennia flink vergroot, waar dit voorstel indruist tegen de lokale autonomie dat het kernpunt van het decentrale bestuur is.
Volledige reactie
De brief van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt u hier: Brief. De volledige reactie op de consultatie in januri 2020 vindt u hier: Reactie. Het wetsvoorstel vindt u hier: Wetsvoorstel en Memorie van Toelichting. Daarnaast hebben wij een aantal artikelen over verschillende onderdelen uit het wetsvoorstel geschreven. Deze vindt u hier: