"Burgerfora en burgerpanels biedt raad kans op nieuwe informatie en inzichten”

Burgerfora en burgerpanels kunnen het gezag van de gemeenteraad vergroten, mits zij op een goede wijze worden gebruikt. Het is daarom belangrijk dat bij het inzetten van burgerfora en burgerpanels de gemeenteraad niet wordt gepasseerd.“Burgerfora en burgerpanels kunnen de gemeenteraad voeden met nieuwe informatie en nieuwe inzichten. De gemeenteraad kan daardoor beter zicht krijgen op wat problemen zijn.”

Burgerfora en burgerpanels kunnen echter geen vervanging zijn van de gemeenteraad, zo betoogde Ank Michels, universitair hoofddocent Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht in haar bijdrage in de serie bijeenkomsten over het Gezag van de Raad. “De raad heeft in de representatieve democratie het laatste woord. Burgerfora vinden plaats op basis van loting en loting is een afspiegeling maar is geen echte vertegenwoordiging van de inwoners. Bovendien hoeft een burgerforum ook geen verantwoording naar de samenleving als geheel af te leggen.”

Toeslagenaffaire 

Burgerfora kunnen ook een bijdrage vormen om de positie van de raad in de discussie over macht en tegenmacht te versterken. “Je kunt burgerfora zien als tegenmacht en dan heb je het over de controlerende rol van de raad. Beleid wordt uitgevoerd en kan tot problemen leiden. Je zou bijvoorbeeld over de toeslagenaffaire over wat er is fout gegaan in de uitvoeren, een burgerforum kunnen houden om na te gaan hoe mensen de uitvoering ervaren hebben. De raad kan dit dan gebruiken om het college te controleren”, aldus Michels. 

Valkuilen

De inzet van burgerfora is steeds populairder. In Frankrijk, Ierland en Zwitserland zijn burgerfora ingezet bijvoorbeeld over klimaat, homohuwelijk en abortus. Ook Nederlandse gemeenten werken met burgerfora. Een valkuil bij de inzet van burgerfora is het risico dat over het algemeen vooral hoger opgeleiden – “usual suspects” – meedoen. “Je kunt daar wat aan doen door goed na te denken over wie je als deelnemer selecteert, of door plekken te reserveren voor bepaalde minderheidsgroepen en jongeren.”

Een ander probleem is de vraag of de politiek de uitkomsten serieus neemt. “Het is daarom belangrijk dat de raad vooraf spreekt over het proces en de status van de uitkomst, dat er tijdens het houden van de burgerfora terugkoppeling plaatsvindt naar de raad en dat achteraf de raad de uitkomst uitgebreid bespreekt om te laten zien dat burgers serieus worden genomen. Bovendien is het ook belangrijk dat de raad richting de inwoners verantwoordt wat hij wel overneemt en wat niet. Anders raak je de inwoners kwijt.”

Praten 

Burgerfora is een vorm van participatie die deliberatie wordt genoemd: praten en elkaar overtuigen is de daarvoor vereiste kwaliteit van deelnemers. “Dat is niet iedereen gegeven. Daarom is het heel belangrijk hoe dat je het gesprek organiseert. Maar misschien moet je ook wel nadenken over andere vormen dan praten, bijvoorbeeld met de inzet van games of tekenen. De vorm van aan een tafel praten en elkaar overtuigen, sluit mensen namelijk uit en het gaat er juist om dat je geen mensen uitsluit.”

Start raadsperiode

Het is volgens Michels niet nodig om het recht op burgerfora vast te leggen. “Maar het lijkt mij heel erg zinvol om bij de start van de nieuwe raadsperiode als raad te kijken en afspraken te maken hoe je tegen de inzet van burgerfora aankijkt en hoe je daarmee omgaat”. 

Terugkijken

Ank Michels was de dertiende spreker in een serie bijeenkomsten over het gezag van de raad en over macht en tegenmacht, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlands Genootschap voor Burgemeesters en Vereniging van Griffiers in het kader van het programma Democratie in Actie. Wie de presentatie van Ank Michels wil terugzien en beter wil begrijpen wat de kenmerken van burgerfora zijn, klik hier.

Serie Gezag van de Raad

De volgende bijeenkomsten in de serie over het Gezag van de Raad zijn:
- op maandagavond 28 juni om 19.30 uur gaat Geerten Boogaard, hoogleraar Decentrale Overheden aan de Thorbecke Leerstoel Universiteit Leiden, in op de stelling dat we moeten ophouden met de kaderstellende rol van de raad. Aanmelden voor deze bijeenkomst kan hier. 
- op vrijdag 2 juli van 13-14 uur spreekt Giedo Jansen, universitair docent aan de Universiteit Twente en projectleider Basismonitor Politieke Ambtsdragers, over de invloed van raadsleden, wethouders en burgemeesters en wat dat betekent voor het gezag van de raad en macht tegenmacht in de lokale democratie. Aaanmelden voor deze bijeenkomst kan hier. 

Voor een overzicht van alle lezingen in de serie Gezag van de raad, klik hier.

Eerdere sessies in de serie Gezag van de raad:
- Han Warmelink – “Er is geen debat in de raad, alles ligt vast”.
- John Bijl - Raad heeft gezag in eigen hand.
- Klaartje Peters - “Als raadsleden van coalitie en oppositie samen controleren, stijgt het gezag van de raad”.
- Niels Karsten – “Het verhaal van de raad en het lokaal bestuur is het maken van verschil”.
- Rien Fraanje – “De raad moet geen Tweede Kamer spelen”.
- Marcel Boogers – “Je ziet heel weinig dat de raad zelf de agenderende rol pakt”.
- Evelien Tonkens – “Raad: ga in gesprek met inwoners”.
- Caspar van den Berg - “Raadsleden lopen met grote boog om regionalisering”.
- Bernard ter Haar - “Raad, ga er voor staan dat je lasten met elkaar moet delen”.
- Arwin van Buuren - “De raad moet een actief platform zijn om de dialoog met en voor inwoners aan te gaan”.
- Laurens de Graaf - “Het gezag van de raad gaat soms boven de macht van de raad”.
- Gerda van Dijk - “Neem als gemeenteraad de tijd om het gesprek te voeren hoe je verantwoording wenst”.