Burgerkracht dwingt raad tot aanpassing

‘Durf als gemeenteraad je aan te passen aan de dynamiek van de samenleving’’. Dat is een van de conclusies uit de bijeenkomst over het thema Burgerkracht van woensdag 25 november in de Raadszaal van Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst presenteerde Guido Enthoven, directeur Instituut Maatschappelijke Innovatie, de verkenning over het thema Burgerkracht waaraan 40 raadsleden uit het hele land hebben meegewerkt.

Het thema Burgerkracht heeft betekenis voor de rol die raadsleden nog kunnen vervullen. Burgerinitiatieven dienen vanuit de burger te komen te komen, en waar het kan dient de raad flexibel te zijn. Juist als het gaat om kaderstellen. ‘’Kaders moeten niet in beton gegoten worden, maar dienen flexibel te zijn. Durf als raad je aan te passen aan de dynamiek van de samenleving’’, sprak Bülent Isik, PvdA-raadslid uit Utrecht.

Jean Eigeman, oud-wethouder uit Culemborg, sprak van een hervorming die plaats dient te vinden: ‘’Klassieke rol van de raad dient opnieuw bedacht te worden. Door de ontwikkelingen binnen politiek en samenleving, zoals de nieuwe taken voor zorg, ondersteuning en participatie, is er een verschuiving in prioriteiten van de rollen. De controlerende taak zal meer aandacht moeten krijgen, de kaderstellende rol minder’’.  Oud-burgemeester Hans Alberse betwijfelt dat. De kaderstellende rol is volgens Alberse een heikel punt voor de raad: ’’Voor raadsleden is er niets vervelender dan het stellen van kaders. Veel raadsleden weten niet eens wat het betekent’’.

De raad dient in elk geval alle vormen van burgerinitiatieven te omarmen. Eigeman vroeg zich hardop af hoe serieus de raad maatschappelijke initiatieven neemt. ‘’Belangrijk is om burgers het gevoel te geven dat ze meedenken en meebeslissen. Zo creëer je vertrouwen en legitimiteit voor het beleid.’’

Drie golven van burgerinitiatieven

Burgerkracht zoals we die hedendaags kennen, is op een andere wijze ingericht als we kijken naar vroegere jaren. De laatste jaren heeft er, in tegenstelling tot tientallen jaren terug, een kentering plaatsgevonden in het denken en doen van de overheid als het gaat om maatschappelijke initiatieven. Enthoven sprak van 3 golven die we, pak en beet, de laatste 50 jaar kunnen onderscheiden: de jaren ’70, de jaren ’90 en recente jaren (de periode 2010-2015, red). Deze golven onderscheiden zich van elkaar in de mate waarin de overheid de burger in het beleidsproces rondom maatschappelijke initiatieven heeft betrokken.

In de jaren ’70 was er voor burgers een marginale rol in het beleidsproces. De overheid trok alles naar zich toe, de burger ‘kreeg een stem’. In de jaren ’90 kwam er het besef dat burgers in de voorliggende periode té laat werden betrokken. Het vertrouwen van de burger in de overheid diende hersteld te worden en vice versa diende beleid afgestemd te worden op de wensen van de samenleving. In die jaren kwam de coproductie op gang: burgers werden eerder bij het beleidsproces betrokken door middel van interactieve beleidsvorming en het verkrijgen van een stem in lokale besluitvorming.

De derde en laatste golf, welke nu een jaar of vijf aan de gang is, kenmerkt zich door de terugtrekkende overheid: maatschappelijke initiatieven hoeven niet vanuit de overheid te komen; burgers kunnen het zelf.

Drie pijlers voor participeren

Enthoven adviseert de gemeenteraad om de burger die ruimte om te initiëren te geven, en durf zaken op zijn beloop te laten. En als raad kan je participatie vanuit de burger te stimuleren. Enthoven stelt dat participeren berust op drie pijlers: kunnen, willen en gevraagd worden. Dat eerste gaat over in hoeverre je de weg kan vinden in de bureaucratie. Maar het laatste, is wellicht het meest in het oog springend: ‘’Als je aan burgerparticipanten vraagt hoe het komt dat ze participeren, geeft tachtig procent van hen aan dat ze gevraagd worden. Dus wil je een participatiesamenleving creëren, vraag het gewoon.’’

Utrecht

De themabijeenkomst over Burgerkracht vond plaats in de raadszaal van de gemeenteraad van Utrecht. In het tweede deel van deze bijeenkomst stond het onderwerp Open Overheid centraal.

Onder de aanwezigen bevonden zich raadsleden, griffiers, (ex-) wethouders –en burgemeesters en experts op het gebied van de lokale democratie en in het bijzonder over het thema Open overheid. Aan de hand van de bevindingen van zowel de voorlopige verkenning als de presentatie –en discussieavond, zal IMI binnenkort haar eindrapportage presenteren.