Burgerleden in raadscommissies: gelijke monniken, gelijke kappen

Burgerleden doen hetzelfde werk als gekozen raadsleden. Ze hebben dezelfde verantwoordelijkheden, maar hun rechtspositie is niet goed geregeld.Voor het gelijkwaardig behandelen van burgerleden met raadsleden is het daarom nodig dat ‘de kloof tussen de vergadervergoeding van een burgerlid en de toelage voor een raadslid wordt gedicht’. Ook dient in lokale verordeningen explicieter te worden vermeld op welke ondersteuning burgerleden aanspraak kunnen maken.

Dit blijkt uit het onderzoek Burgerleden in raadscommissies dat door de Universiteit Leiden en de Stichting Thorbecke Leerstoel is uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Uit het onderzoek blijkt dat in de meeste gemeenten de rol van burgerleden in raadscommissies weinig verschilt van die van raadsleden. Beiden vervullen een vertegenwoordigende, kaderstellende en controlerende functie.

Beter vastleggen

Hoewel de positie van burgerleden in de wet niet goed is vastgelegd, gaat er in de praktijk weinig mis omdat gemeenten het zelf goed geregeld hebben in hun lokale verordeningen en reglementen van orde. Voor verkozen raadsleden gelden bij hun benoeming voorwaarden die zijn vastgelegd in de artikelen 10 tot en met 15 van de gemeentewet. Voor de niet-verkozen commissieleden gelden deze voorwaarden niet, maar in de praktijk passen gemeenteraden dezelfde voorwaarden toe op burgerleden.
Het kan geen kwaad daar eens goed naar te kijken. 'Gemeenteraden kijk eens naar je lokale verordeningen over ondersteuning door burgerleden', daartoe riep hoogleraar Geerten Boogaard gemeenteraden op tijdens de aanbieding van het onderzoeksrapport.

Vijfduizend 

Bijna iedere gemeente heeft raadscommissies met burgerleden. Totaal zijn er ongeveer vijfduizend burgerleden. Hun aantal en benaming verschilt per gemeente. Er zijn gemeenten met één burgerleden en gemeenten met tientallen. De meeste gemeenten hebben maximaal twee burgerleden per fractie.
Uit het onderzoek blijkt dat er 39 verschillende benamingen voor burgerleden zijn. De meest voorkomende term is commissielid, gevolgd door burgerlid en fractie assistent. Commissieleden hoeven niet op de kieslijst te hebben gestaan, maar in 40% van de gemeenten is het wel een vereiste.
Burgerleden hoeven ook niet lid te zijn van een politieke partij, tenzij dat in de gemeentelijke verordening is vastgelegd. Zowel raadsleden als burgerleden zijn onschendbaar voor wat ze zeggen in de commissie en beiden vallen onder de geheimhouding.

Reactie

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is blij met dit onderzoeksrapport. De positie van commissieleden vraagt om duidelijkheid, aldus voorzitter Bahreddine Belhaj. Het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden wil op basis van dit onderzoeksrapport zich inzetten voor een betere vergoeding voor burgerleden in raadscommissies, en ook voor meer en betere duidelijkheid over de ondersteuning voor de burgerleden in raadscommissies.
Tijdens de presentatie van het onderzoeksrapport zei Bahreddine Belhaj hierover: 'Burgerraadsleden moeten gelijk behandeld worden als raadsleden. We moeten zorgen voor een betere vergoeding en bescherming'. Vanwege het aantal burgerleden en hun belang vindt de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden dat de taken van een raadscommissie, de rollen van commissieleden daarin en de mate waarin bepalingen in de gemeentewet voor raadsleden van toepassing zijn op commissieleden, wel beter verankerd moet worden in de gemeentewet.

Onderzoek

In de verordeningen van 355 gemeenten onderzochten de Leidse onderzoekers hoe in de gemeenten het lidmaatschap van de raadscommissies voor niet-verkozen raadsleden (op basis van artikel 82 gemeentewet) mogelijk is gemaakt, hoeveel burgerleden er maximaal (per fractie) mogen zijn, onder welke naam en rol zij functioneren, onder welke voorwaarden zij worden benoemd, onder welke omstandigheden zij (onvrijwillig) kunnen worden ontslagen, wat de rol van de niet-verkozen leden is bij de werkwijze van raadscommissies, en of daarbij is iets geregeld ten aanzien van de toegang tot geheime informatie.
De conclusies van het onderzoek zijn aan het slot van het rapport te vinden in de vorm van FAQ’s, antwoorden op vragen over de rol en positie van burgerleden in raadscommissies. 

Meer informatie

- Het rapport Burgerleden in raadscommissies, Theorie, praktijk en juridisch kader door Willemijn Polders en Lennart Ouwendijk, geschreven onder begeleiding van professor Geerten Boogaard.
- De conclusies van het rapport in de vorm van FAQs.
- Adviesrapport Goede ondersteuning, sterke democratie van de Raad voor het Openbaar Bestuur.
- Artikel Ga het gesprek aan over uw fractieondersteuning.