Column Douwe Jan Elzinga: de griffier van de toekomst is strijdbaar
De functie van griffier bij gemeenteraden en provinciale staten bestaat bijna twintig jaar. De griffiers werden het gezicht van de dualisering die in 2002 en 2003 werd ingevoerd.
In de beginperiode moesten de griffiers hun positie bevechten, want de gemeentesecretaris moest afstand doen van de ondersteunende taak jegens de gemeenteraden en dat ging niet overal even van harte. En ook de burgemeester als voorzitter van de raad kreeg ineens een andere functionaris naast zich.
Gelijkwaardig
Het heeft dan ook een aantal jaren geduurd voordat de griffier in de driehoek met burgemeester en gemeentesecretaris zich een geheel gelijkwaardige rol kon aanmeten. En in de sfeer van rechtspositie etc. zijn daar nog steeds wel elementen die bijstelling behoeven. Ondertussen is de functie van griffier en griffie niet meer weg te denken uit het decentrale bestuur.
De griffier faciliteert, bewaakt processen, is er voor de raad als geheel, maakt nieuwe raadsleden wegwijs in het doolhof van procedures en regelgeving, heeft een rol bij integriteitsvraagstukken etc. etc. Maar de griffier heeft ook een externe rol in het behartigen van de belangen van de gemeenteraad als geheel.
Burgemeestersbenoeming
Al vrij snel na de invoering van de functie van griffier werd de landelijke Vereniging van griffiers opgericht en kort nadien - in 2004 en 2005 - speelde de discussie rond de burgemeestersbenoeming en het voorstel om de Kroonbenoeming uit de Grondwet te halen. De toenmalige minister van Bestuurlijke Vernieuwing - Thom de Graaf - koppelde aan die deconstitutionalisering min of meer de invoering van de rechtstreeks gekozen burgemeester.
Flamboyant
In de Kamers werd hier bezwaar tegen geuit en ook in talrijke gemeenteraden. Men was van oordeel dat er na het schrappen van de Kroonbenoeming een open en fundamenteel debat zou moet komen over de wijze waarop de burgemeester zou moeten worden benoemd of gekozen. Het was vooral de Vereniging van griffiers die zich hier stevig roerde en wel onder aanvoering van de flamboyante griffier van Den Haag Marion Stein. Mede door deze lobby sneuvelde in 2005 het schrappen van de Kroonbenoeming in de Eerste Kamer tijdens de ‘nacht van Van Thijn’.
Strijdbare griffier
Ook onder de huidige omstandigheden - waarin gemeenten en gemeenteraden door de financiële malaise het heel moeilijk hebben om hun taken en bevoegdheden goed te kunnen uitoefenen - is een dergelijke strijdbaarheid van betekenis. De griffiers weten als geen anderen hoe er in de gemeenteraden wordt geworsteld met nieuwe taakstellingen, vergaande regionalisering, gebrek aan vrije budget en de situatie waarbij er in iedere kabinetsperiode er weer twee of drie grote transities via de gemeenten worden uitgerold. Bij het nadenken over alternatieven en oplossingsrichtingen is de inbreng van de griffiers van groot belang en met de strijdbare Marion Stein als voorbeeld moet de griffier niet alleen intern zijn of haar werk doen maar ook naar buiten opkomen voor gemeenteraden in nood.
Jaarcongres
Op het Jaarcongres van de Vereniging van griffier van 2 oktober j.l. mocht ik dit thema nader toelichten. Zie voor het video-verslag hiervan.