“De gemeenteraad is een slapende reus die gaat over alles”

De raad is een slapende reus in het gemeentehuis en bestuurders dienen goed te beseffen dat deze slapende reus een beslissende invloed heeft.Voor die slapende reus is de volksvertegenwoordigende rol de belangrijkste rol, maar deze cruciale rol wordt sluipenderwijs uitgehold en weggedrukt.“De volksvertegenwoordigende rol is de belangrijkste rol. Het verwonderlijke is echter dat deze rol er een beetje bijhangt. Daarom is de grootste uitdaging het opwaarderen van de volksvertegenwoordiging.”

Want er is sprake van “het wegdrukken van het democratisch ideaal van het lekenbestuur”, zo betoogde Geerten Boogaard, bijzonder hoogleraar Decentrale Overheden (Thorbecke Leerstoel) aan de Universiteit Leiden en tevens voormalig gemeenteraadslid, in zijn bijdrage in de serie bijeenkomsten over het Gezag van de Raad.
Om te beginnen is het daarom belangrijk dat raadsleden zich niet in de hoek laten zetten door wethouders en andere bestuurders. “Wethouders hebben er een handje van om te zeggen dat raadsleden niet op de stoel van de wethouder mogen zitten, maar waarom zouden raadsleden niet op die stoel mogen zitten?”

Volksvertegenwoordigende rol

Het marginaliseren van de volksvertegenwoordigende rol van de raad gebeurt sinds de invoering van de dualisering in 2002 doordat de kaderstellende rol van de raad wordt geframed als het belangrijkste en het enige wat de raad moet doen. “Alsof de raad bijvoorbeeld niet op incidenten mag sturen.”
Volgens Boogaard is het ergste dat sinds de dualisering de volksvertegenwoordigende rol een aparte rol is geworden, naast de controlerende en kaderstellende rol. Een raadslid is altijd volksvertegenwoordiger. “Je bent als raadslid vertegenwoordiger van het volk en dat doe je door kaders te stellen en het bestuur te controleren, omdat je als volksvertegenwoordiger kunt zeggen: zo gaan we in deze gemeenschap niet met elkaar om”. Boogaard vindt daarom ook dat het begrip kaderstellende rol moet worden geschrapt.

Sluipend proces

Het uithollen en wegdrukken van de volksvertegenwoordigende rol gebeurt op een subtiele wijze. Niet alleen bestuurders doen dat al eeuwenlang in het regentenland Nederland, maar ook raadsleden doen daar zelf aan mee door de argumenten van de wethouders en burgemeesters over te nemen.
“Het favoriete klaagpunt is: we moeten het hebben over de kwaliteit van de raadsleden. Raadsleden moeten ook kwalificaties hebben en zich professionaliseren. Raadsleden moeten bijna alsof het ambtenaren zijn kaders stellen en als ze daar zes weken later iets van vinden, krijgen ze te horen: ja, maar dat had u toen moeten doen want raadsleden moeten vooraf sturen. De volksvertegenwoordiging als lekenbestuur wordt door al dit soort kwalificaties en uitspraken subtiel op achterstand gezet.”

Slapende reus

De raad moet zich volgens Boogaard echter beschouwen als een slapende reus, die weliswaar met allerlei draadjes als in Gullivers Reizen is vastgebonden, maar de wethouder moet weten dat deze reus tot leven kan komen en dan allesbeslissende invloed heeft.
Uitspraken als de raad gaat niet over details en gaat niet over de uitvoering waarmee de raad wordt gediskwalificeerd horen daar niet bij. “Zo’n reus laat zich niet wegzetten met het verwijt dat de raad daar niet over gaat. De raad gaat over alles, is een slapende reus in het gemeentehuis die als hij wakker wordt een beslissende invloed heeft.”

Tegenmacht

Juist in de discussie over macht en tegenmacht is het bovendien belangrijk dat er meer respect is voor raadsleden en andere volksvertegenwoordigers. “Waarom moet Pieter Omtzigt minister worden? Wat is er mis om volksvertegenwoordiger te zijn en te blijven? Dat de ministerraad klaagt over volksvertegenwoordigers is goed. Je kunt niet van bestuurders verwachten dat ze lastige volksvertegenwoordigers toejuichen, maar ik vind dat er in ons land te weinig respect is voor raadsleden en volksvertegenwoordigers. 
Daarom zou ik zeggen: versterk, als je echt tegenmacht wilt organiseren, de griffieondersteuning serieus en versterk de ondersteuning van fracties. Bestuurders blijven bestuurders! Wat is er dan logischer om de oplossing te zoeken in het versterken van de politieke logica, en dus in het versterken van gemeenteraden en volksvertegenwoordiging?”

Terugkijken

Geerten Boogaard was de veertiende spreker in een serie bijeenkomsten over het gezag van de raad en over macht en tegenmacht, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlands Genootschap voor Burgemeesters en Vereniging van Griffiers in het kader van het programma Democratie in Actie. Wie de presentatie van Geerten Boogaard wil terugzien, klik hier.

Serie Gezag van de Raad

De volgende bijeenkomsten in de serie over het Gezag van de Raad is op vrijdag 2 juli van 13-14 uur, dan spreekt Giedo Jansen (universitair docent aan de Universiteit Twente en projectleider Basismonitor Politieke Ambtsdragers) over de invloed van raadsleden, wethouders en burgemeesters en wat dat betekent voor het gezag van de raad en macht tegenmacht in de lokale democratie. Aaanmelden voor deze bijeenkomst kan hier. 

Voor een overzicht van alle lezingen in de serie Gezag van de raad, klik hier.

Eerdere sessies in de serie Gezag van de raad:
- Han Warmelink – “Er is geen debat in de raad, alles ligt vast”.
- John Bijl - Raad heeft gezag in eigen hand.
- Klaartje Peters - “Als raadsleden van coalitie en oppositie samen controleren, stijgt het gezag van de raad”.
- Niels Karsten – “Het verhaal van de raad en het lokaal bestuur is het maken van verschil”.
- Rien Fraanje – “De raad moet geen Tweede Kamer spelen”.
- Marcel Boogers – “Je ziet heel weinig dat de raad zelf de agenderende rol pakt”.
- Evelien Tonkens – “Raad: ga in gesprek met inwoners”.
- Caspar van den Berg - “Raadsleden lopen met grote boog om regionalisering”.
- Bernard ter Haar - “Raad, ga er voor staan dat je lasten met elkaar moet delen”.
- Arwin van Buuren - “De raad moet een actief platform zijn om de dialoog met en voor inwoners aan te gaan”.
- Laurens de Graaf - “Het gezag van de raad gaat soms boven de macht van de raad”.
- Gerda van Dijk - “Neem als gemeenteraad de tijd om het gesprek te voeren hoe je verantwoording wenst”.
- Ank Michels - "Burgerfora en burgerpanels biedt raad kans op nieuwe informatie en inzichten”.