De lokale economie stimuleren met ruimtelijk beleid
DEN HAAG - Ruimtelijke plannen worden in de regel beoordeeld op de financiën, het programma en op stedenbouwkundige kwaliteit. Pas in het eindstadium wordt aan de gemeenteraad gevraagd om een besluit te nemen, als een plan vaak al is uitontwikkeld. Daardoor mist de raad vaak de kans om de economische effecten van zo’n plan mee te nemen in de besluitvorming.
De impact van een ruimtelijk plan op de lokale en regionale economie kan groot zijn. Zowel wat betreft het aantal banen dat een plan oplevert als de toename in bestedingen waar het toe leidt. Bij het vestigen van een bedrijfsterrein in de logistiek wordt intensief onderhandeld over grondprijzen en uiterlijke vormgeving, maar wordt niet of nauwelijks gekeken naar het aantal banen dat zo’n vestiging kan opleveren voor mensen die nu een uitkering krijgen. Datzelfde gaat op voor bijvoorbeeld een woningbouwplan met gemengde functies, dat soms moeilijk financieel rond te krijgen is, maar wél fors bijdraagt aan de centrumfunctie, leidt tot extra bestedingen en banen genereert in horeca en detailhandel.
Nieuwe inzichten door een brede benadering
Grondbeleid is geen doel op zich. Als raadslid kunt u in uw beslissing over ruimtelijke plannen ook de economische impact betrekken. Inzicht in de economische effecten van plannen maakt het mogelijk om veel gerichter te werken aan het behouden en versterken van de lokale of regionale economie.
Sofie Woldring, Senior Consultant bij Deloitte, heeft de economische impact van gebiedsontwikkelingen onderzocht. Uit haar analyse van ruimtelijke plannen bleek dat niet alleen de bouw en ontwikkeling veel werkgelegenheid oplevert, maar ook dat de nieuw te realiseren functies structureel extra banen en bestedingen opleveren voor de lokale economie. Dat biedt de gemeente bovendien de mogelijkheid om bij plannen vooraf afspraken te maken om een deel van die banen te laten invullen door een bepaalde doelgroep, bijvoorbeeld mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Een voorbeeld uit de praktijk laat zien hoe het ruimtelijke beleid van een gemeente structureel kan bijdragen aan het realiseren van economische doelstellingen.
De gemeenteraad stelt kaders vast voor economische output
Economische effectrapportages worden al gebruikt bij projecten rond infrastructuur, sport en bij evenementen. Zeker ook bij gebiedsontwikkelingen zou de raad inzicht kunnen verlangen in wat een plan betekent voor de lokale economie.
In een nota grondbeleid kan worden vastgelegd dat ruimtelijke plannen ook inzicht moeten bieden in economische output. Ook bij raads- en kredietbesluiten bij ruimtelijke plannen kan worden gevraagd de economische effecten aan te geven. Ontwikkeling van de lokale werkgelegenheid en behoud van het draagvlak van voorzieningen, inclusief detailhandel en horeca, zijn voor levendige centra immers van groot belang.
De economische impact is onder andere afhankelijk van het type vastgoed dat wordt gerealiseerd en het bouwvolume. We kunnen twee soorten effecten onderscheiden:
Incidentele effecten
Dit zijn bestedings- en werkgelegenheidseffecten, die worden gerealiseerd tijdens de bouwperiode. Tijdens de bouw betrekken aannemers, bouwers en ontwikkelaars onder meer bouwmaterialen, wat een economische impuls oplevert. Ook wordt met de bouw werkgelegenheid gerealiseerd.
Structurele effecten
Dit betreft effecten die voortkomen uit het gebruik van het gerealiseerde vastgoed. De ontwikkeling van een bedrijventerrein genereert werkgelegenheid. De toevoeging van commercieel vastgoed (detailhandel en horeca) creëert een bestedingsimpuls, doordat consumenten daar geld uitgeven. Dit genereert ook weer werkgelegenheid. Ook de toename van het aantal huishoudens in de gemeente creëert een economische impuls: er worden meer bestedingen gedaan bij de (lokale) horeca, detailhandel en culturele voorzieningen in de stad. Wat uiteraard ook weer resulteert in werkgelegenheid.
De economische impact reikt verder dan de directe bestedings- en werkgelegenheidseffecten. Een economische impuls in een bedrijfstak genereert namelijk ook weer een impuls in een andere bedrijfstak. De directe economische effecten generen dus ook zogenoemde indirecte en afgeleide economische effecten.
Gemeente Eindhoven: grondbeleid gericht op innovatie en werkgelegenheid
Bij de nieuwe nota grondbeleid ‘Koersen op waarde’ (pdf), die in 2017 door de Raad is vastgesteld, benadert de gemeente Eindhoven gebiedsontwikkeling vanuit een breed perspectief. Zo geeft de nota onder andere aan dat het gemeentelijke grondbeleid nadrukkelijk gericht moet zijn op de thema’s innovatie en werkgelegenheid.
Jose Goud is als programmaleider Grond binnen de gemeente Eindhoven verantwoordelijk voor de inhoudelijke en financiële vertaling van het thema grond naar een gedragen programma, de borging van de uitrol en de verantwoording over de voortgang en de resultaten. Zij stelt: “Inzicht in de economische effecten van ruimtelijke projecten helpt ons en ons bestuur om betere afwegingen te maken over het belang van projecten en meer inzicht te hebben in de bredere, maatschappelijke business case.”
Met economische impactanalyses van projecten, die zichtbaar maken hoeveel banen een plan oplevert, kan de gemeenteraad sturen op economische output voor de regio en op die manier keuzes maken die bijdragen aan het versterken van Eindhoven als het innovatieve hart van de Brainportregio.