’De politiek heeft diversiteit nodig’

Haar strijdbaarheid zorgde ervoor dat Marika Ramaker, PvdA-raadslid op Terschelling, voor de tweede keer de raad inging. Intimidatie en verbaal geweld hielden haar niet tegen. Ook de kleinering door haar mannelijke collega’s niet. ‘Als vrouwen kunnen we nog steeds niet achteroverleunen, de strijd is nog lang niet gestreden.’

‘Wat moeten we met die rooie vrouwen’, vroeg een CDA-raadslid zich af, een jaar of twintig geleden. Marika Ramaker (56) was één van die ‘rooie vrouwen’ die door de PvdA-fractie was uitgenodigd om eens een coalitieoverleg bij te wonen. Ze was lid van de PvdA, maar speelde verder nog geen actieve rol in de politiek.
‘In dat overleg werd ik voor het eerst geconfronteerd met mijn vrouw-zijn’, vertelt Ramaker. ‘We zouden een te grote mond hebben volgens deze man en moesten de ruimte verlaten. We waren kritisch, maar niet meer dan dat. Helaas is de situatie anno 2021 niet veel veranderd.’

Dit interview met Marika Ramaker maakt deel uit van een serie interviews met raadsleden over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad.

Geschikt

Ramaker groeide op in Groningen, in een echt PvdA-nest. Haar ouders waren actief in de partij, dochter Marika had er niet veel mee in haar jonge jaren. Met haar liefde verhuisde ze naar Terschelling, waar ze aan de slag ging in de thuiszorg.
De politieke arena stond nog niet op haar wensenlijstje. Totdat ze op een nieuwjaarsreceptie in gesprek raakte met de burgemeester, een vrouwelijke VVD’er. Zij vroeg haar waarom ze geen lid werd van de PvdA, haar ouders waren toch ook echte PvdA’ers? Het aantal vrouwen moest omhoog in de politiek, benadrukte de burgemeester, en Ramaker leek haar wel geschikt.

Kleine vijver

Nog geen week later stond de fractievoorzitter van de PvdA op de stoep. ‘Ik was zwanger van de tweede, en wilde zelf mijn moment kiezen om de politiek in te gaan’, vertelt Ramaker.
‘Ik ben lid geworden en schoof wel eens aan bij een fractieoverleg. Zo ben ik er langzaam maar zeker ingerold. De vijver is hier nogal klein om in te vissen, dus het was al heel wat als iemand interesse in de politiek had.’

Belangrijke beslissingen

Na een paar jaar commissiewerk werd ze in 2010 beëdigd als raadslid. De keuze om de alsnog politiek actief te worden had niets te maken met haar vrouw-zijn. Wél met de ontwikkelingen die ze zag in het sociaal domein, haar werkveld.
‘In die tijd stond de transitie van de zorg op de agenda, met onder meer de komst van de participatiesamenleving. Ik wist dat die jaren de belangrijkste beslissingen genomen moesten worden, en daar wilde ik me mee bemoeien.’

Strijdbaar

‘Ik wilde iets bijdragen aan deze kleine samenleving. Maar ook heb ik, naast mijn vrij eenvoudige werk in de thuiszorg, iets nodig dat mijn hersenen bezighoudt. Ik had ook bijvoorbeeld vakbondswerk kunnen gaan doen. Er zit iets strijdbaars in mij, daar moet ik iets mee.’

Idyllisch eiland

Ze vertelt gedreven en komt over als een rasechte politica. Ook al was ze voor dat gesprek met de burgemeester nooit op het idee gekomen om de politiek in te gaan. Hoewel de raakvlakken met haar werk de aanleiding waren om alsnog die stap te maken, concludeerde ze snel dat ze het raadswerk ook leuk vond. Al was en is de realiteit soms weerbarstig. Want ook op een eiland kan het spoken. 

Super interessant

‘Terschelling lijkt dan wel een idyllisch eiland, maar ook wij hebben problemen. Er wordt veel drugs gebruikt, er is woningnood onder jongeren, in sommige dorpjes heeft vrijwel elke inwoner een rechtszaak lopen tegen zijn buurman.
En vergis je niet’, benadrukt ze, ‘onze verantwoordelijkheid reikt tot vijf kilometer buiten Harlingen. Dus de Waddenzee, de vaarroutes, de waterstand, het is allemaal ons pakkie-an.’ Lachend: ‘Dat maakt het raadswerk ook zo leuk. Ik had nog nooit van een morfoloog gehoord, iemand die alles weet over de verplaatsing van zand tijdens eb en vloed. Super interessant! Raadslid zijn is ontzettend goed voor je algemene ontwikkeling.’

Aangeschoten wild

Die eerste periode, tussen 2010 en 2014, moest Ramaker niet zozeer wennen aan het raadswerk op zich. Ze had er tenslotte al een paar jaar commissiewerk op zitten. Waar ze wel moeite mee had was haar openbare functie. ‘Ineens ben je openbaar bezit. Iedereen denkt dat hij te pas en te onpas iets tegen je kan zeggen, op een verjaardagsfeestje, in het bos of in de supermarkt. Negen van tien keer op een agressieve toon. Ik voel me als raadslid vaak aangeschoten wild. Dat maakt het zwaar.’

Publieke functie

Juist omdat ze op een eiland woont, waar iedereen elkaar kent, is de publieke functie ook daadwerkelijk publiek. Letterlijk en figuurlijk. ‘Mensen denken dat ze hun mening op elk moment van de dag kwijt kunnen bij mij, maar daar ben ik niet voor. Ik ben ervoor om beslissingen te nemen. Zeker die eerste periode heb ik daar veel last van gehad. Ik ging minder vaak naar verjaardagen en liet een winkel links liggen als ik zag dat bepaalde personen binnen waren.’

Intimidatie

Ze vertelt over intimidatie, over verbale agressie. Die keer dat ze met haar hond in de duinen wandelde en een vrouw op zeer korte afstand naar haar begon te schreeuwen. Pas toen Ramaker haar vertelde dat ze beter de andere kant op kon lopen, omdat haar hond in de buurt liep, maakte ze rechtsomkeert. Zo heeft ze nog veel meer voorbeelden, ook van haar collega-raadsleden. 

‘We hebben het er in de raad meerdere keren over gehad, omdat iedereen het meemaakt. Tot aan fysiek geweld toe. Op Terschelling werkt het zo dat we elkaar in de winter aan kijken en groeten, maar in de zomer, als het toeristenseizoen volop draait, raken we elkaar kwijt. De verdraagzaamheid daalt en de ergernissen nemen toe. Dat uiten mensen naar elkaar toe, maar zeker ook richting raadsleden.’

Sabbatical

Het gevoel aangeschoten wild te zijn was voor Ramaker de reden om na vier jaar een sabbatical te nemen. ‘Het was heerlijk, niemand kwam meer naar me toe om wat dan ook te spuien’, lacht ze.
Het politieke werk zelf liet ze niet los. Na twee jaar begon ze toch weer met commissiewerk, en werd ze voorzitter van PvdA Terschelling. Voor de raadsverkiezingen in 2018 stond ze weer op de lijst en werd opnieuw gekozen. 

Anders doen

‘Het gevoel dat iedereen iets van me wil is niet veranderd. Maar zelf heb ik van die eerst periode wel geleerd dat ik het anders kan doen.
Ik moet als raadslid benaderbaar zijn, maar neem nu niet alles op mijn schouders. Ik verwijs mensen sneller door. Ze kunnen een mail naar de fractie sturen, zodat we kunnen kijken wat we met de klachten kunnen doen. Als ik ze dat rustig zeg, neemt de intimidatie ook af.’

Nieuwe bestuurscultuur

Ook heef de gemeenteraad zelf initiatieven op poten gezet waarbij inwoners hun verhaal kwijt kunnen. Zo is er “Et er oer ha” (‘Het erover hebben’), een mogelijkheid voor burgers om iets in te brengen in een commissievergadering, een presentatie te houden, maar ook om op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen.
‘Nadat we in 2018 het eilandakkoord, zoals we hier het coalitieakkoord noemen, in grote lijnen op papier hadden staan, hebben we de mensen uit de samenleving uitgenodigd om mee te praten. Ook hebben we dat akkoord in stemming gebracht in de raad om te zien of iedereen zich erin kon vinden.’

Die verandering in bestuurscultuur kwam uit de hoed van de PvdA-fractie, met drie vrouwen en een man onderdeel van de huidige coalitie. In de raad, die uit elf personen bestaat, zijn de PvdA’ers de enige vrouwen.
'Ongetwijfeld heeft de keuze voor deze nieuwe werkwijze te maken met de vrouwelijke inbreng’, denkt Ramaker. ‘Toen de mannen het meer voor het zeggen hadden, in andere coalities, hebben ze nooit voor deze aanpak gekozen.’

Integriteit

Sowieso denkt Ramaker dat de drie vrouwelijke raadsleden een wezenlijke rol spelen in de huidige raad. ‘We zorgen voor een ander sfeertje’, lacht ze. ‘Maar we zijn ook kritischer en durven dingen te benoemen die anders niet gezegd worden.
Vooral integriteit vinden wij erg belangrijk. Op een eiland lopen zaken snel door elkaar heen, dus we hebben als PvdA-fractie afgesproken dat je de raadszaal uitgaat als je een belang hebt in het onderwerp waar het op dat moment over gaat. Helaas doen de andere, mannelijke, fracties dat niet.’

Boven staan

Ze maakt onderdeel uit van een conservatieve raad, vindt Ramaker. De opmerking over ‘de rooie vrouwen’ twintig jaar geleden zou nog steeds gemaakt kunnen worden. ‘Niet alleen de oudere mannen, maar ook de dertigers hebben de neiging om zich boven een vrouw te plaatsen. Ze kunnen niet allemaal accepteren dat vrouwen op een gelijkwaardig niveau staan.
Sommigen doen smalend als ik - of een van mijn andere vrouwelijke collega’s - aan het woord zijn, ach, daar heb je haar weer. Ik voel me dan als vrouw niet altijd serieus genomen, maar gelukkig kan ik daar ook boven blijven staan.’

Verbazing

‘Het is zelfs zo dat als de nestor van de raad met veel bravoure zijn verhaal brengt, de jongere raadsleden hun mening bijstellen en met hem meewaaien. Ik luister daar dan met stijgende verbazing naar. Vrouwen zijn standvastiger en staan er steviger in. Ook al heeft dat soms een keerzijde, want wij zijn misschien minder flexibel.’

'Daarom hoop ik dat jonge vrouwen lid worden van politieke partijen en wie weet doorgaan als raadslid. De politiek heeft diversiteit nodig, net zoals de samenleving.’

Haantjesgedrag

Zelf voelt ze zich volwaardig raadslid, tegelijkertijd heeft ze wel het idee dat ze altijd een stap harder moet lopen om op bepaalde posities terecht te komen.
‘Een van de mannelijke collega’s zegt het niet hardop, maar positioneert zich zo dat hij van vrijwel commissies voorzitter kan zijn. Deze haantjes praten ook het langst, moeten altijd het laatste woord hebben en maken er geen probleem van om de voorzitter te onderbreken.’

Bedreiging

En krijgt een vrouw het voor elkaar om op de lijst voor de Tweede Kamer te komen, zoals een collega van Ramaker afgelopen verkiezingen, dan vinden de mannelijke raadsleden dat lastig. ‘Je bent dan als vrouw al snel een bedreiging, zeker als je ook nog scherp van geest bent. Deze vrouwelijke collega zet mensen op hun plek, als dat nodig is. Dat wordt niet geaccepteerd, niet omdat ze goed is maar omdát ze vrouw is.’

Gepasseerd

Ook maakt haar fractie het mee dat ze zonder opgaaf van redenen overruled wordt door de coalitiepartners. Het gebeurde recent twee keer dat ze simpelweg gepasseerd werden. ‘Als vrouw voel ik me in de raad gelijkwaardig aan ieder ander’, zegt Ramaker, ‘maar als fractie met drie vrouwen niet.’

Stoom afblazen

Ramaker blaast wel eens stoom af, geeft ze toe, bij de griffie. Helemaal als ze een commissie heeft voorgezeten waar ze met de vuist op tafel heeft moeten slaan. ‘Ik huil niet snel, maar het is wel fijn om mijn hart even te luchten na zo’n vergadering waar ik als voorzitter ook met haantjesgedrag te maken heb gekregen. De griffie is een stabiel groepje vrouwen, ik wil dan even horen dat ik het goed heb gedaan.’

Nodig

Na zeven jaar raad en een tussenliggende periode op de achtergrond weet Ramaker dat de strijd van vrouwen nog lang niet gestreden is. ‘Mijn moeder was feminist, maar ook nu maak ik zelf mee dat wij als vrouwen nog steeds niet achterover kunnen leunen. Daarom hoop ik dat jonge vrouwen lid worden van politieke partijen en wie weet doorgaan als raadslid. De politiek heeft diversiteit nodig, net zoals de samenleving.’

Tips

• Weet waar je aan begint. Verdiep je in het raadswerk, vraag anderen wat het betekent.
• Word lid van een politiek partij. Je leert mensen kennen die je als sparringpartner kunt gebruiken.
• Realiseer je dat je een aanloopperiode nodig hebt en dat je het niet meteen allemaal goed kunt doen.
• Blijf jezelf en laat de strijdbijl achterwege. Als iets je raakt of kwetst, heb het daar dan over.
• Doe het ook voor jezelf: het is ontzettend leuk om met allerlei thema’s in de samenleving bezig te zijn.

Onderzoek

De gemeenteraad is geen goede afspiegeling van de samenleving dat bleek uit een verkennend onderzoek onder raadsleden uit de 31 grote gemeenten, uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Een betere afspiegeling is nodig want een raad met meer jongeren, vrouwen en raadsleden met een niet-Nederlandse achtergrond is beter in staat de inwoners te vertegenwoordigen. Lees hier meer over het onderzoek.

Serie interviews

Dit is het negende interview in een reeks over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad. Voor deze serie zijn raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden door Marielle van Bussel geïnterviewd over waar ze in de raad tegenaan lopen, welke ondersteuning zij nodig hebben, wat ze hebben bereikt en hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen. De eerder verschenen interviews vindt u hier.