’Diversiteit moet vanzelfsprekend zijn’

Hij is sinds kort fractievoorzitter van DENK in Rotterdam, maar in de gemeenteraad zit Faouzi Achbar al elf jaar. Met zijn DENK-collega’s moest hij zich even tussen de gevestigde orde wringen, maar inmiddels is hij trots op de samenwerking met alle mogelijke partijen. ‘Ik wil niet alleen een stem zijn voor migranten, maar voor álle mensen die zich niet gehoord voelen.’

Als tiener zag Faouzi Achbar (38) Amerikaanse films waar advocaten opkwamen voor de underdog en streden tegen onrechtvaardigheid. Dát wilde hij ook, advocaat worden.
Maar toen een docent op het VBO (de voorganger van het VMBO) hem vroeg wat hij wilde worden, en hij enthousiast “advocaat” zei, werd hij uitgelachen. ‘Ik voelde mijn lichaam warm worden, mijn hoofd rood. Mijn klasgenoten gniffelden. Maar’, zegt hij, ‘het heeft me uiteindelijk alleen maar sterker gemaakt.’

Dit interview met Faouzi Achbar maakt deel uit van een serie interviews met raadsleden over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad.

Uiteindelijk zou Achbar een zogenaamde ‘stapelaar’ worden. Het ene diploma volgde na het ander. Van het VBO kwam hij via een aantal tussenstappen terecht op de universiteit. Hij behaalde twee masters – sociologie en bedrijfskunde – en het diploma Maatschappijleer.‘

Kansenongelijkheid

Kansenongelijkheid is een thema dat hem bezighoudt. Toen al en nu nog steeds, ook als raadslid. Op de begane grond van het VAVO Rijnmond college, een onderwijsinstelling specifiek voor examenkandidaten, vertelt hij gedreven over de leerlingen met wie hij te maken heeft. Over het verschil in kansen, vaak gelieerd aan hun afkomst.
Zelf groeide Achbar op in de Rotterdamse Bloemenhof, een arbeiderswijk in deelgemeente Feijenoord. ‘Een wijk met uitdagingen’, zoals hij het voorzichtig formuleert.

Onbekend fenomeen

Hij wijst naar de overkant van het water, waar hoogbouw welig tiert. Daar, in de voormalige havens, werkte zijn opa en later ook zijn vader. In de jaren zeventig was zijn vader vanuit Marokko naar Nederland gekomen, zijn moeder was later gevolgd. Samen kregen ze zeven kinderen.
Studeren was een onbekend fenomeen in het gezin, direct gaan werken na de middelbare school gemeengoed. ‘Ik zie me nog zitten, in een kamertje op de basisschool, waar de docent mijn VBO-schooladvies bekendmaakte. Mijn vader zat naast me, onvoldoende taalvaardig, nauwelijks op de hoogte van het schoolsysteem en met gezag voor de docent. En als kind kon ik er natuurlijk niets tegenin brengen.’

Bewijzen

Achbar hoorde het in zijn ogen te lage advies aan en was ervan overtuigd dat hij het tegendeel zou bewijzen. ‘Ik heb het telefoonnummer van deze docent bewust bewaard om hem dat uiteindelijk te kunnen mededelen. Maar’, lacht hij, ‘hij is nu met pensioen, dus ik zal hem maar niet meer lastigvallen.’

Te weinig

De politiek kwam in beeld toen zijn docent Maatschappijleer op de HAVO hem aanraadde lid te worden van een jongerenafdeling van een politieke partij. Het werd de PvdA. Hij bezocht verschillende vergaderingen en werd algauw gepolst om zich verkiesbaar te stellen voor de verkiezingen in 2006 namens PvdA deelgemeente Feijenoord.
‘Zij wilden verjongen en ik wilde de wereld veranderen. Ik vond dat er te weinig gedaan werd voor jongeren en zag sommigen in mijn eigen buurt afglijden. Een Playstation in een buurthuis vond ik niet voldoende, jongeren hebben meer nodig.’

Doelgroepencampagne

Waarom de politiek? ‘Als je verandering teweeg wil brengen, moet je dicht bij het vuur zitten.’ In die tijd voerde de PvdA een zogenaamde doelgroepencampagne. Met verschillende etniciteiten op de lijst, met flyers in verschillende talen, zouden verschillende doelgroepen bereikt gaan worden, was het idee.
‘Ik zou dus de Marokkaanse doelgroep moeten aanspreken. Nu trappen nieuwe raadsleden er niet meer in om ingezet te worden als stemkanon of excuusallochtoon, maar ik was als twintigjarige nog erg bleu.’

Kwaliteit als uitgangspunt

Vijfentwintig jaar later is hij er genuanceerder over. ‘Het is sjiek om aan diversiteit te doen, maar wat is diversiteit eigenlijk? Ik ben ervan overtuigd dat als je kwaliteit als uitgangspunt neemt, diversiteit vanzelf komt. Maar helaas zijn we in die emancipatie nog niet zo ver. We zien nog steeds heel erg “het kleurtje”, terwijl we die eigenlijk niet meer zouden moeten zien.’

Lichtpuntjes

Maar er zijn lichtpuntjes, vindt Achbar. ‘Een Kamerlid met een hoofddoekje, een voormalig Kamervoorzitter met Marokkaanse roots, dat zagen we twintig jaar geleden niet. Ik denk dat we nu in een overgangsfase zitten. Een aantal politieke partijen stuurt op diversiteit, dat is een goede ontwikkeling.
Maar uiteindelijk moet die geforceerdheid veranderen in iets vanzelfsprekends. Dat valt of staat met gelijkheid. Zo lang mensen denken dat iemand van kleur een lager IQ heeft, is er actie nodig.’

Ontgoocheld

Het was een harde leerschool, zijn eerste periode bij de PvdA. Een rollercoaster, omdat er altijd wel iets aan de hand was binnen de partij. Acht jaar bleef hij raadslid, de laatste vier jaar ook als fractievoorzitter. In 2014 besloot hij te stoppen, ontgoocheld en gedesillusioneerd.
‘De partij was vooral bezig met zichzelf, de idealen kwamen steeds meer op de achtergrond. Daar wilde ik niet meer bij horen.’

Samenwerken

‘Ik heb in die periode geleerd hoe je ervoor zorgt dat er goede verhoudingen ontstaan. De grootste uitdaging was samenwerken. Soms was het zelfs lastiger om op sociaaldemocratische thema’s afstemming te vinden binnen de partij dan met een tegenpool als Leefbaar Rotterdam.
Maar ook kwam mijn ervaring met vergaderstructuren, het vormen van een coalitie, de begrotingsbehandelingen en het reilen en zeilen van de raad van pas toen ik later voor DENK de raad in ging. In een grote stad is het ideaal om eerst op deelgemeenteniveau mee te draaien.’

Twee stappen vooruit

Drie jaar lang hield Achbar zich verre van de politiek, totdat in 2017 Farid Azarkan hem belde. Hij was bezig met het opzetten van een Rotterdame afdeling van beweging DENK. ‘Hij hoopte dat hij mijn gedoofde vlammetje voor de politiek weer zou kunnen aanwakkeren. Dat lukte.’
Wat hem overtuigde? ‘Het is een partij waar het niet gaat om eigenbelang, maar waar iemand een stap achteruit zet zodat een ander er twee vooruit kan zetten. Die mindset raakte me.’

Volwaardig meedoen

Voor Achbar was zijn Marokkaanse achtergrond geen reden om juist voor DENK te kiezen, de beweging die toch bekend stond – en nog steeds - als migrantenpartij. ‘Het ging me niet alleen om de stem van migranten, maar om iedereen die zich niet gehoord voelt. De insteek is gelijkheid en volwaardigheid. Je moet volwaardig mee kunnen doen zonder afgerekend te worden op afkomst of geslacht.’

Verwonderd

DENK kwam in 2018 vanuit het niets met vier zetels in de Rotterdamse gemeenteraad. Volwaardigheid was in het begin ver te zoeken. Achbar ziet het nog voor zich, het tweedaagse bootuitje met de raad.
Op een bankje zat hij met zijn DENK-collega’s Van Baarle en Yigit verwonderd om zich heen te kijken. Overal mensen aan staantafels, met drankjes en nootjes, niemand die hen vroeg om erbij te komen staan. 

Afstand

‘Die eerste periode zag je ze denken: wie zijn die jongens en dat meisje? Ik voelde afstand, we hoorden er niet bij. We werden gezien als migrantenpartij, terwijl we dat niet zijn, want we hebben bijvoorbeeld ook een afdeling Christenen voor DENK.
Het was niet alleen voor ons zoeken, maar ook voor de andere partijen. Gelukkig zijn we snel gaan investeren in de relatie met anderen door samenwerking te zoeken op inhoud. Het initiatief moest meestal van ons komen, maar later draaide dat ook om.’

Samenwerken op inhoud

Nu, drie jaar later, noemt Achbar de samenwerking binnen de raad goed. ‘We hebben twee initiatiefvoorstellen binnengehaald, waarvan een met Leefbaar en D66. Een rechtse en een middenpartij dus.
We worden nu voor vol aangezien en proberen steeds weer de verbinding te zoeken. Ik ben er trots op dat we nu op inhoud de samenwerking kunnen vinden met alle mogelijke partijen.’

‘Het ging me niet alleen om de stem van migranten, maar om iedereen die zich niet gehoord voelt. De insteek is gelijkheid en volwaardigheid. Je moet volwaardig mee kunnen doen zonder afgerekend te worden op afkomst of geslacht.’

Racistische drek

Lastiger is het met de PVV en een aantal leden van Leefbaar Rotterdam. De racistische drek, zoals hij het zelf noemt, die hij en andere collega’s met een migrantenachtergrond over zich heen krijgt, raakt hem.
‘Als er weer iets gezegd wordt over een moskee waar ik zelf ook kom, raakt me dat. Of over vrouwen die volgens hen achtergesteld worden, terwijl ze nooit mét deze vrouwen praten.’

Varkenskoppen

Het meest werd hij geraakt door een Pegida-demonstratie, toen voor de moskee, tijdens de Ramadan, varkenskoppen op de barbecue gelegd werden. En dan vooral het feit dat de PVV en Leefbaar Rotterdam tijdens een vergadering opkwamen voor deze demonstranten. 

Hoop

Na dit soort vergaderingen komt Achbar ’s avonds thuis en voelt hij vooral wanhoop en teleurstelling. Hoe krijgen we deze mensen zo ver dat ze inzien dat de wereld anders in elkaar zit, vraagt hij zich dan af.
‘Het doet pijn, maar ik heb al zoveel meegemaakt op dit terrein dat mijn huid wat dikker is geworden. Ik probeer het te relativeren door te denken dat er heus wel een kantelpunt gaat komen. Daarmee verzacht ik voor mezelf de pijn.’
Of dat naïef is een samenleving die steeds meer verrechtst? ‘Wishful thinking, misschien wel’, aarzelt hij. ‘Maar ik hoop het oprecht.’ 

Verbinden

Achbar vindt het jammer dat het onderdeel is van zijn werk als raadslid. ‘Ik wil het liever niet hebben over zaken die polariseren. Politiek moet gaan over verbinden.’ Dat is zijn taak, benadrukt hij.
Verbindingen leggen tussen verschillende doelgroepen, opkomen voor kansarmen en strijden voor rechtvaardigheid. Zoals hij als tiener al wilde, maar dan in de vorm van de advocatuur.

Winterjas

‘Met mijn achtergrond neem ik vooral ervaring mee die betrekking heeft op jongeren en de islamitische gemeenschap. Ik weet wat het is om de schoenen van je broer te moeten dragen, waar al een gat in zit. Of om op schoolreisje te gaan zonder zakgeld. Weet B&W ook wat er in deze doelgroepen speelt?
Onze moties gaan niet zo zeer over migrantenonderwerpen als wel om sociaaldemocratische thema’s. Zoals winterjassen voor kinderen of gratis OV voor kinderen.’

Inspireren

De achterban van DENK bestaat vooral uit jongeren tussen 18 en 35 jaar, vaak met Turkse of Marokkaanse achtergrond. Maar een rolmodel wil Achbar zichzelf niet noemen. ‘Dat zijn te veel credits’, zegt hij bescheiden. ‘Maar ik realiseer me dat ik jongeren wel kan inspireren. Het triggert me om mensen in beweging te krijgen, daar doe ik het voor.’

Tips

• Houd je vast aan je idealen (ook als de groepsdruk in de fractie oploopt).
• Blijf jezelf.

Onderzoek

De gemeenteraad is geen goede afspiegeling van de samenleving dat bleek uit een verkennend onderzoek onder raadsleden uit de 31 grote gemeenten, uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Een betere afspiegeling is nodig want een raad met meer jongeren, vrouwen en raadsleden met een niet-Nederlandse achtergrond is beter in staat de inwoners te vertegenwoordigen. Lees hier meer over het onderzoek.

Serie interviews

Dit is het tiende interview in een reeks over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad. Voor deze serie zijn raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden door Marielle van Bussel geïnterviewd over waar ze in de raad tegenaan lopen, welke ondersteuning zij nodig hebben, wat ze hebben bereikt en hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen. De eerder verschenen interviews vindt u hier.