Dorpspolitiek: Raad staat 3-0 achter op college

DEN HAAG – Het gezag van de gemeenteraad, de hoogste instantie binnen de gemeente, behoeft versterking. Er is vooral meer professionele ondersteuning nodig. Martijn Bolkestein en Meindert Fennema bepleiten dat in hun boek “Dorpspolitiek” dat gaat over hun ervaringen als raadslid in Bloemendaal, een rijke gemeente waarvan het beeld is dat zij uitzonderlijke problemen kent, maar “de problemen die Bloemendaal had en heeft zijn niet bijzonder”.

Bolkestein en Fennema beschrijven in Dorpspolitiek hoe het er aan toe gaat in Bloemendaal maar hebben daarbij voortdurend aandacht voor hoe de lokale democratie in andere gemeenten functioneert. Zij keken ook buiten de grenzen rond, in het Engelse Frome waar de Independants for Frome eerst tien en later alle zeventien raadszetels in de wacht sleepten.

Nieuwe politici met lokale partij

Bovendien voorzien Bolkestein en Fennema hun analyse van de lokale democratie van een historische context: hoe het gezag van de burgemeester is afgenomen, hoe de macht van CDA, PvdA en VVD is afgenomen door vermindering van het ledental, en ook hoe lokale partijen steeds groter zijn geworden. “Het oude partijestablishment wordt uitgedaagd door nieuwe politici die allemaal hun eigen lokale partij oprichten. Wakker Emmen, Inwoners Partij Lelystad, Leefbaar 3B, Hart voor Haarlem, Bevolkingsbelang Hillegom, noem maar op. De compromisbereidheid van die nieuwe partijen is vaak gericht.”

Maar zoals overal en dus ook in Bloemendaal moet er verschil worden gemaakt tussen lokale partijen. Er zijn er die zich in het systeem begeven als belangen- en protestpartijen. Er zijn er die zich tegen het politiek-bestuurlijke systeem in de gemeente keren: de populistische partijen, zoals Hart voor Bloemendaal.

De raad staat 3-0 achter

De belangrijkste vaststelling van Bolkestein en Fennema: de gemeenteraad staat met 3-0 achter tegenover het college. Burgemeester en wethouders werken volle dagen; raadsleden gemiddeld 16 uur per week. Het college van burgemeester en wethouders wordt ondersteund door een grote ambtelijke organisatie; raadsleden staan er alleen voor. Meer professionele ondersteuning is daarom gewenst met “een aantal inhoudelijk sterke beleidsambtenaren die kunnen helpen met het uitleggen en analyseren van de stukken en het formuleren van moties en amendementen zou veel meer raden meer slagkracht geven.” Uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden in 2016 bleek dat de griffie gemiddeld 1 (in de kleinste) tot circa 25 medewerkers (in de grootste gemeenten) telt.

Interne verdeeldheid van de raad

De derde factor waarom de raad op achterstand staat is zijn interne verdeeldheid. “Dat raadsleden onderling van mening verschillen is de kern van democratie. De raad wordt verder verzwakt door de tegenstelling tussen raad en college wordt gecombineerd met een tegenstelling tussen coalitie en oppositie”. In gemeenten waar de meningsverschillen niet zo groot zijn, kan een raadsprogramma uitkomst bieden.

Kiesstelsel: lege zetels of districtenstelsel

In Dorpspolitiek wordt ook gezocht naar nieuwe mogelijkheden om de verbinding van de raad met de inwoners te versterken. De auteurs vinden het geen goede zaak dat bij raadsverkiezingen ongeveer de helft van de kiezers thuisblijft. “Een interessant experiment zou zijn om de kiesdeler altijd te baseren op een volledige opkomst en de onverdeelde raadszetels vervolgens leeg te laten.’

Een andere oplossing zou zijn om ‘aan te sluiten bij het dorps- en stadsgevoel en per dorp of stad afgevaardigden in de gemeenteraad te kiezen. De gemeente wordt dan verdeeld in kiesdistricten. (..) Het maakt dat elk district zich verbonden voelt en dat raadslid een stevig, persoonlijk mandaat heeft.’ “Door de evenredige vertegenwoordiging op gemeentelijke niveau te vervangen door een beperkt meerderheidsstelsel wordt bovendien het aantal partijen in de gemeenteraad drastisch verminderd, wat de efficiëntie en doeltreffendheid van de besluitvorming vergroot.”

Meer informatie

Voor wie “Dorpspolitiek” wil lezen, kan voor meer informatie terecht op: www.uitgeverijprometheus.nl