Dubbelrol burgemeester bedreigt positie raad en burgemeester

De dubbelrol van de burgemeester als voorzitter van de raad en van het college is een van de knelpunten in de positie van de burgemeester. Deze rol bedreigt zowel de positie van de burgemeester als de positie van de raad als hoogste bestuursorgaan.Zeker in de ogen van raadsleden gaat die dubbelrol ten koste van het vermogen om de volledige raad in positie te brengen, concluderen vijf wetenschappelijke onderzoekers in het rapport 'Teveel van het goede. De staat van het burgemeestersambt anno 2020'. 

De positie van de burgemeester staat, onder meer in die dubbelrol als voorzitter van college en raad, ook onder druk omdat burgemeesters steeds vaker onderwerp van politieke discussie zijn. Als gevolg daarvan staat de neutrale en eigenstandige positie van de burgemeester onder druk, aldus professor Marcel Boogers (Universiteit Twente), professor Klaartje Peters (Universiteit Maastricht), Hans Vollaard (Universiteit Utrecht), professor Bas Denters (Universiteit Twente) en professor Geerten Boogaard (Universiteit Leiden). 

Voorzitter uit de raad

Het voorzitterschap van de gemeenteraad laten uitvoeren door een raadslid, in plaats van de burgemeester. Het is een van de mogelijkheden om het burgemeestersambt toekomstbestendig te houden.
Andere mogelijkheden, vanwege andere knelpunten in de rol en positie van de burgemeester, zijn: de verantwoordelijkheid voor integriteit overdragen aan de commissaris van de koning, openbare orde en veiligheid naar een wethouder, directe verkiezing van de burgemeester door de inwoners en/of betere ondersteuning van de burgemeester. 

Risico’s

Wanneer geen van deze voorstellen wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld door een nieuwe Tweede Kamer of kabinet, zal de positie van de burgemeester verder onder druk komen te staan. Bovendien ‘brengt niet-ingrijpen op termijn grotere risico’s met zich mee, niet alleen voor de toekomstbestendigheid van het burgemeestersambt, maar ook voor de positie van de gemeenteraad en de lokale democratie’, zo staat er in het eindrapport 'Te veel van het goede.'

Geen knelpunten

Volgens het Nederlands Genootschap voor Burgemeesters en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn er geen knelpunten die direct ingrijpen noodzakelijk maken, wel zijn er aandachtspunten waaraan wat moet worden gedaan, zoals de versterking van de ondersteuning van gemeenteraden (zie het rapport over ondersteuning van de Raad voor het Openbaar Bestuur). 

Hoofdschap

Het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden heeft het rapport besproken en beperkt zich in zijn eerste reactie tot de conclusie dat 'eerst bepaald moet worden wat de rol van de burgemeester is (ook als voorzitter van de raad) binnen het gemeentebestuur voordat de aanstellingswijze verandert'. Daarbij hecht de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden zeer aan het hoofdschap van de gemeenteraad, zoals dat in de grondwet is vastgelegd.
In een gezamenlijke reactie van het Nederlands Genootschap voor Burgemeesters (NGB) en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt onderstreept dat ‘een discussie over de positie van de burgemeester samen dient te gaan met een discussie over het gehele lokale democratische bestel.'

Minister

Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren heeft het rapport van de onderzoekers naar de Tweede Kamer gestuurd. De demissionaire minister en verkenner voor een nieuw kabinet beschouwt de voorstellen als onderdeel van de discussie voor het lokaal bestuur als geheel. Zij geeft geen oordeel over de constatering dat er knelpunten zijn in de positie van de burgemeester.

Meer informatie

- Het rapport Te veel van het goede. De staat van het burgemeestersambt anno 2020.
- Voor meer informatie over de rol en de positie van de gemeenteraad bij de aanstelling van de burgemeester, zie de module Burgemeestersbenoeming & de raad in de digitale leeromgeving met een 'Goede Raad' video en twee infographics.  
- Over een voorzitter uit de raad, zie ook Eigen voorzitter voor de gemeenteraad.