Een verbod op nevenfuncties voor raadsleden is onwerkbaar
Integriteit en onkreukbaarheid dienen voorop te staan om het handelen van de overheid geloofwaardig te maken. Oneigenlijk en frauduleus handelen door het openbaar bestuur moet daarom voorkomen worden. Daarom wil minister van Binnenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot het integriteitsbeleid versterken waar het goed gaat en verbeteren waar dat mogelijk is, schrijft zij in een brief aan de Tweede Kamer.
De wettelijke regels, zoals vastgelegd in de gemeentewet, zijn voor de minister het uitgangspunt. Voor raadsleden gaat het dan om regels over nevenfuncties, onverenigbare betrekkingen, verboden handelingen en stemonthouding. “Deze regels bepalen de grenzen waarbinnen volksvertegenwoordigers hun functie naar eigen inzicht kunnen invullen”, schrijft de minister
Verbod op nevenfuncties
Verschillen in integriteitsbeleid zijn volgens de minister meestal gerechtvaardigd. Nevenfuncties bij gemeenten kunnen bijvoorbeeld voor wethouders en burgemeesters een toegevoegde waarde hebben, waardoor een verbod op nevenfuncties, zoals bij landelijke politici, niet gerechtvaardigd is, aldus de minister. “Een verbod op nevenfuncties voor volksvertegenwoordigers die het ambt in deeltijd vervullen (zoals raadsleden en Statenleden-red.), is zelfs onwerkbaar en weegt niet op tegen de voordelen van nevenfuncties die helpen om te weten wat er in de samenleving speelt”, schrijft de minister.
Regionale samenwerking
De wettelijke regels voor onverenigbare betrekkingen en verboden handelingen worden door de minister de komende tijd tegen het licht gehouden om te zien of de regels nog voldoende aansluiten bij de praktijk. “Dit is ten aanzien van de onverenigbare betrekkingen bijvoorbeeld van belang, omdat door toegenomen regionale samenwerking meer volksvertegenwoordigers werkzaam kunnen zijn bij of voor publiek- of privaatrechtelijke samenwerkingsverbanden waar hun gemeente, provincie of waterschapsbestuur aan deelneemt. Dit terwijl volksvertegenwoordigers tot taak hebben om dat bestuur, ook deze verbanden, te controleren. Dit hoeft niet altijd problematisch te zijn, maar het is zaak de zuiverheid in belangen te waarborgen. Daarom wil ik kijken of deze regels nog voldoende aansluiten bij de huidige praktijk. Dit geldt evenzeer voor de regels omtrent verboden handelingen”, schrijft de minister. Zij wil over deze mogelijke aanpassing van de regels het gesprek voeren met de de beroeps- en belangenverenigingen, waaronder de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Draaideurverbod
Voor wethouders en burgemeesters overweegt de minister het invoeren, naar landelijk voorbeeld, van een draaideurverbod van 1 jaar. Dit wil zeggen dat een ex-wethouder of ex-burgemeester binnen een jaar na zijn vertrek geen lobbyactiviteiten mag verrichten.
Herbenoeming
Burgemeesters, die wettelijk moeten toezien op de naleving van het integriteitsbeleid, hebben daar soms problemen mee als zij in een procedure van herbenoeming met de gemeenteraad zitten. De minister overweegt om daar een einde aan te maken: zij wil niet dat een burgemeester wordt afgerekend op het aan de orde stellen van een integriteitskwestie. Ook komt er een wetsvoorstel dat risicoanalyse integriteit voor wethouders verplicht stelt. Deze risicoanalyse komt ter beschikking van de gemeenteraad voor de benoeming.
Onderzoeksbureaus
Wanneer een raadslid, wethouder of burgemeester onder verdenking staat van een mogelijke integriteitsschending wordt daarvoor steeds vaker een onderzoeksbureau ingeschakeld. De minister wil kwaliteitseisen gaan stellen aan deze bureaus, omdat daarover klachten zijn gekomen dat die niet op een heldere wijze het onderzoek uitvoeren. De minister overweegt een recht op vergoeding voor juridische bijstand wanneer een politieke ambtsdrager te maken heeft met een integriteitsonderzoek.
Gesprek
Raadsleden stemmen zonder last en oefenen hun functie zelfstandig en onafhankelijk uit. Daarom zijn zij, volgens de minister, zelf verantwoordelijk voor hun eigen integriteit. Zij roept de raadsleden (Statenleden en Kamerleden) op binnen eigen gelederen hierover het gesprek te voeren want een integere bestuurscultuur komt alleen tot stand als raadsleden, bestuurders en ambtenaren daarover met elkaar het gesprek voeren. “Vooral lokale partijen zullen, bij het ontbreken van een landelijk partijbureau, zelf aan de slag moeten gaan”, stelt de minister.
Waarschuwing
Raadsleden die verzaken lopen het risico hun raadslidmaatschap kwijt te raken. De minister waarschuwt daarbij voor het criminele milieu dat probeert invloed te krijgen op raadsleden, wethouders en burgemeesters. De minister wil samen met de beroeps- en belangenverenigingen, waaronder de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, bespreken wat nodig is, “zodat de democratie kan worden beschermd tegen politieke ambtsdragers die zich schuldig maken aan ernstige vormen van integriteitsschendingen of ondermijnende activiteiten.”
Meer informatie
Klik hier voor de brief over het integriteitsbeleid van minister van Binnenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot. De brief staat op de agenda van het Kamerdebat van 9 mei 2023.
Voor meer informatie zie ook alle berichten op onze themapagina integriteit.
Over de combinatie nevenfunctie en raadslidmaatschap klik hier.