Energie voor de wijk - in Haarlem doen bewoners het zelf

Als het over participatie in aardgasvrije wijken gaat, is het Haarlemse Ramplaankwartier een uniek voorbeeld. Bewoners krijgen er alle ruimte om zelf de overstap naar een zonnewarmtenet te realiseren. De gemeente en gemeenteraad geven daarmee wel grip uit handen op het verloop van het participatieproces in de wijk.

Haarlem krijgt – terecht – veel aandacht als goed voorbeeld van hoe bewoners kunnen bijdragen aan de warmtetransitie. In de wijk Ramplaankwartier pakken zowel de gemeente als de bewoners een unieke rol. De gemeente geeft de bewoners vertrouwen en verantwoordelijkheid. Daardoor ervaren beide partijen de samenwerking als vruchtbaar en leuk. Bovendien scheelt deze aanpak de gemeente veel werk en ervaren bewoners eigenaarschap over hun eigen energie.

Tegelijkertijd is er ook een valkuil: bewoners stellen niet automatisch dezelfde eisen aan het participatieproces als de gemeente(raad). Zo is het voor het bewonersinitiatief vooral van belang dat veel mensen meedoen. Minder van belang is de vraag hoe bewoners de transitie beleven en de vraag in hoeverre iedereen mee kan doen. Door in de toekomst als gemeenteraad meer aandacht te besteden aan de motieven en kaders voor het participatieproces kan Haarlem participatie in aardgasvrije wijken verder versterken.

Eigenaarschap bij bewoners

“Alles gebeurt nu door de bewoners en de kernteamleden”, vertelt Orij. De gemeente ondersteunt de bewoners naar behoefte. Bijvoorbeeld bij het indienen van de PAW-aanvraag of met een garantstelling van zeven miljoen euro door de gemeenteraad. “Ik ben heel blij hoe deze samenwerking tot nu toe gaat. We zien dat de gemeente vertrouwen in ons heeft. Dat werkt heel fijn”, aldus Orij.

Raad niet betrokken bij participatieproces

De invloed van de Haarlemse gemeenteraad op het plan en het participatieproces is zeer beperkt geweest, zeggen Oosterbroek en haar collega Ron Dreijer. Ook contact tussen bewoners en de raad is er nauwelijks. De raad had vooral een faciliterende rol. Er zijn vooraf geen kaders gesteld waar het plan of het participatieproces aan moest voldoen. Ook het beslisrecht ligt volledig bij de bewoners. Volgens Dreijer is de warmtetransitie een onderwerp dat een gemeenteraad goed kan beleggen bij burgers. Het is in het belang van de bewoners dat er een goed systeem komt dat beschikbaar is voor veel mensen. Daardoor zijn strenge kaders vanuit de raad niet nodig. Oosterbroek ziet deze manier van werken zelfs als een kans. “Hoe meer uitvoering naar de Haarlemmers zelf gaat, hoe sneller we opgaves kunnen tackelen.”

Rollen van de raad in de toekomst

Hoewel het in deze casus goed lijkt te gaan, geeft Dreijer toe dat de passieve houding van de raad ook risicovol is: “Ik denk dat we bij dit soort initiatieven het democratisch proces beter in de gaten moeten houden. Worden bepaalde mensen niet voorgetrokken in het proces?” Beide raadsleden geven aan dat bewoners ook van hen verwachten dat er duidelijke kaders zijn voor participatie en dat de gemeente het proces evalueert. “Ik heb het gevoel dat dit in dit project wel goed zit, maar we hebben nu niet de bewijzen”, benadrukt Dreijer. In de nabije toekomst gaat de gemeente Haarlem dan ook aan de slag met het actualiseren en evalueren van het huidige participatiebeleid. “Dit nieuwe beleid gaan we standaard toepassen bij nieuwe warmte-initiatieven. Ook wanneer het eigenaarschap van het participatietraject bij bewoners ligt”, besluit Dreijer.

Platform31

Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. Ze verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. Voor een reeks van vier artikelen over de rol van raadsleden in de warmtetransitie ging Platform31 in gesprek met bewoners en raadsleden. Lees hier het volledige artikel over deze casus.

Meer informatie

Om te leren van goede voorbeelden van participatie, kijk op onze themapagina en op de website Raad in Beweging.

Wie tips of adviezen heeft hoe de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden om dient te gaan met de vraagstukken van participatie stuur ons svp een mail aan: info@raadsleden.nl