Gekozen vicevoorzitter in opmars

De vicevoorzitter, het raadslid die bij afwezigheid van de burgemeester de raadsvergadering voorzit, werd in de raadsperiode 2018-2022 in 69% van de raden verkozen. Dit is een flink verschil met de raadsperiode 2014-2018 waarin slechts 31% van de vicevoorzitters verkozen was door de gemeenteraad.

Dit blijkt uit het onderzoek: ‘Vicevoorzitter, benoemde of gekozen macht?’; uitgevoerd door de Thorbecke Academie in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Raadsleden. De functie van een vicevoorzitter is volgens eerder onderzoek, uitgevoerd door de Universiteit van Tilburg, belangrijker geworden door de toegenomen uitvoerende taken, en afhankelijkheid van de burgemeester tegenover de raad. Hierdoor neemt de vicevoorzitter in de raadsvergadering vaak het stokje over van de burgemeester wanneer zijn of haar portefeuille wordt besproken.

Eretitel

De rollen van de vicevoorzitter kunnen per gemeente uiteenlopen. Waar het in de ene gemeente nog vooral een eretitel is en toebedeeld is aan de raadsnestor kan het zijn dat de vicevoorzitter in de andere gemeente regelmatig een raadsvergadering overneemt. In 61% van de gemeenten treed de vicevoorzitter slechts één tot vijf keer per jaar naar voren wanneer de burgemeester verhinderd is. Echter in 35% van de gemeenten heeft de vicevoorzitter het initiatief om de raad voor te kunnen zitten wanneer hij of zij dat wilt. Dit kan alleen als hier goede afspraken over zijn gemaakt met de burgemeester.

Werkgeverscommissie

Extra rollen waar de vicevoorzitter voor wordt ingezet is als voorzitter van de werkgeverscommissie, vertrouwenscommissie en/of het presidium. De vicevoorzitter kan ook fungeren als klankbord van de burgemeester in zijn rol als bewaker van de kwaliteit van besluitvorming en de integriteit van de gemeenteraad. Hierbij wordt de vicevoorzitter een informeel leider en hoeder van de raad als geheel.

Raadsnestor

Er is altijd een plaatsvervangend voorzitter, wanneer deze niet wordt aangewezen door de raad neemt het langstzittend raadslid, de zogeheten nestor, bij afwezigheid van de burgemeester het voorzitterschap over. Vaak staat het wel of niet verkiezen van een vicevoorzitter vast in het reglement van orde. Ook kan er gekozen worden als de raad de raadsnestor ongeschikt acht voor deze functie of de raadsnestor deze functie niet wil vervullen. Het onderzoek wijst uit dat gekozen voorzitters, ten opzichte van nestors, meer gezag hebben.

Oppositie

De raad heeft hier wel keuzes in die vaak samenhangen met de bestuurlijke traditie. Zo zijn er raden die besluiten dat de voorzitter van de raad een lid moet zijn uit de grootste partij maar ook raden waar de voorzitter uit de oppositie moet komen om zo meer neutraliteit naar het college uit te stralen. Het onderzoek wijst ook uit dat vicevoorzitters vaak een belangrijkere rol hebben in grote gemeenten, hier uit volgt dat ze daar ook vaker worden verkozen.

Meer weten?

Wil je het onderzoek: ‘Vicevoorzitter, benoemde of gekozen macht?’ lezen? Klik dan hier

Wil je het onderzoek: ‘Hoeder van de raad, of functie zonder inhoud’ van Niels Karsten en Sabine Zuydam lezen? Klik hier

Wil je meer weten over de rol van vicevoorzitter? Klik dan hier

Wil je een persoonlijke blik op het vicevoorzitterschap? Klik hier