Gelijk speelveld in het geding bij hybride raadsvergaderingen

Over het organiseren en wettelijk regelen van zogeheten hybride raadsvergaderingen bestaat verdeeldheid. Raadsleden en griffiers hebben over de mogelijkheden van hybride vergaderingen verschillende opvattingen.Belangrijkste kwestie is of er een gelijk speelveld is voor alle raadsleden in hybride vergaderingen. Bij dit type vergaderingen is een deel van de raadsleden in de raadszaal en een ander deel vergadert op digitale wijze mee.

Nader onderzoek naar mogelijkheden, problemen en oplossingen verdient daarom de voorkeur, vindt de evaluatiecommissie die onderzoek deed in de afgelopen acht maanden naar het gebruik van online vergaderen door de gemeenteraad. Sinds eind april mogen gemeenteraden wettelijk toegestaan ook digitaal beraadslagen en besluiten. Voor de start van de coronauitbraak waren gemeenteraden verplicht altijd fysiek te vergaderen. 

Experimenteren

Gemengd vergaderen van raadsleden hoeft volgens de evaluatiecommissie niet altijd tot een ongelijk speelveld te leiden tussen raadsleden. Een aanzienlijk deel van de griffiers, zo is uit onderzoek van de evaluatiecommissie gebleken, denkt dat met technische middelen veel kan worden opgelost.
Volgens de commissie is het belangrijk nader te onderzoeken onder welke randvoorwaarden en in welke situaties incidenteel dan wel structureel gebruik mag worden gemaakt van het model van hybride vergaderen. Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren is bereid om gemeenteraden de ruimte te geven om ervaringen op te doen met hybride vergaderen.

Fysiek blijft de norm

Digitaal vergaderen en besluiten door gemeenteraden werd in april – op tijdelijke basis – wettelijk toegestaan (zie Tweede Kamer stemt in met spoedwet digitale besluitvorming). Digitale vergaderingen van de gemeenteraad zijn niet alleen gerealiseerd maar ook in grote lijnen cyberveilig en rechtmatig, concludeert de evaluatiecommissie tijdelijke wet digitale beraadslaging en besluitvorming in zijn eindrapport. Digitale vergaderingen hebben zowel positieve als negatieve effecten op de vergaderingen van de gemeenteraad.
Fysiek vergaderen heeft de voorkeur. Raadsleden zijn met tegenzin overgestapt op digitale beraadslaging en besluitvorming. Bovendien bleek toen het weer mogelijk werd om fysiek te vergaderen, dat raadsleden met grote snelheid weer afscheid namen van digitaal vergaderen. Volgens de minister toont dit aan dat fysiek vergaderen de norm blijft.

Vergaderlocatie

Twaalf gemeenteraden hebben niet digitaal vergaderd. De belangrijkste reden: deze raden vonden digitaal vergaderen niet wenselijk of er was geen coronaproof vergaderlocatie beschikbaar. Van de gemeenteraden die wel digitaal vergaderden bleek het voor vijftien procent van de raden niet mogelijk om in de eigen zaal te vergaderen.
Ook is er door een derde deel van de gemeenteraden buiten het eigen gemeentehuis of stadhuis vergaderd. De raad van Krimpenerwaard bijvoorbeeld maakte gebruik van de raadszaal van Alphen aan den Rijn.

Permanente regeling

De komende maanden wil de minister gebruiken om draagvlak te organiseren voor een permanente wettelijke regeling voor digitaal vergaderen. Volgens de evaluatiecommissie is het namelijk verstandig om een dergelijke regeling te treffen. Het overgrote deel van de raadsleden (88 procent) blijkt, aldus het in de zomer uitgevoerde onderzoek door de evaluatiecommissie, voor een permanente regeling van digitaal vergaderen te zijn. Maar een meerderheid van de raadsleden (51 procent) is daarbij voorstander van slechts een regeling voor noodgevallen.

Voorwaarden

Voor het treffen van een permanente regeling wil de minister vooral goed kijken naar een aantal belangrijke randvoorwaarden:

1. De technische vereisten voor digitaal vergaderen, zoals een betere geschiktheid van vergader- en stemsystemen. Verder ook extra eisen voor besloten vergaderingen en geheime documenten, het verzekeren van toegang van journalisten en het bieden van ondersteuning bij het organiseren van inspraak door inwoners.
2. Beslisregels voor de wijze van digitaal beraadslagen en besluiten. De minister houdt daarbij de optie van wettelijke regelgeving open. 
3. Hoe kunnen eventuele hybride vergaderingen worden gehouden en welke randvoorwaarden zijn daarvoor nodig. Vanwege de verdeeldheid onder raadsleden en griffiers over hybride vergaderen vindt de evaluatiecommissie dat het moment er nog niet is om een algemene regel voor digitaal vergaderen voor raadsleden (en Statenleden) te formuleren. 

De minister wil in het nieuwe jaar over een wettelijke permanente regeling voor digitaal vergaderen overleggen met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de overige beroeps- en belangenverenigingen in de lokale en provinciale democratie.

Meer informatie

- Het eindrapport van de evaluatiecommissie tijdelijke wet digitale beraadslaging en besluitvorming is gemaakt door prof. Klaartje Peters, prof. Geerten Boogaard, prof. Bibi van den Berg en Lianne van Kalken. 
- De toelichtende brief van minister Ollongren aan de Tweede Kamer over hoe verder met digitale beraadslaging en besluitvorming door gemeenteraden. 
- artikel Digitaal vergaderen werkt, maar nog niet toekomstbestendig naar aanleiding van de eerste tussenrapportage van de evaluatiecommissie in mei 2020.
- artikel Gebrek aan respect voor het primaat van de volksvertegenwoordiging naar aanleiding van de tweede tussenrapportage van de evaluatiecommissie in juli 2020.
- Tips en trics voor digitaal vergaderen, zie het eerdere nieuwsbericht en de webinar op onze leeromgeving. 
- Zie ook de themapagina digitaal vergaderen.