Gemeentelijke herindeling leidt niet tot minder opschaling

Gemeentelijke herindeling leidt niet tot minder opschaling

Gemeenten blijven na herindeling taken opschalen naar regionaal niveau. Uit onderzoek van COELO-hoogleraar Maarten Allers blijkt dat de mate van samenwerking na een herindeling niet minder wordt. Het COELO (Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden) is een onderzoeksinstituut verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Decentralisatie is de oorzaak van de verhoogde samenwerking van de afgelopen jaren. Gemeenten krijgen meer taken dan zij zelf aankunnen, waardoor er besloten wordt om samen te werken.

Het nadeel aan samenwerkingsverbanden is dat het bestuur ondoorzichtig is en niet democratisch besloten. In het regeringsakkoord is daarom vastgelegd dat fuseren wenselijk is voor gemeenten die teveel afhankelijk zijn van samenwerkingsverbanden. Deze herindeling wordt op basis van de Wet Algemene regels herindeling (Wet Arhi) gestart door de provincie.

Volgens het onderzoek van Allers is dit fuseren geen oplossing. In aanloop naar een herindeling stijgt de mate van samenwerken, maar na de herindeling daalt het samenwerkingsniveau weer naar het niveau van voor de herindelingsplannen. Per saldo heeft de herindeling geen significant effect gehad.

Een alternatief

Als deze trend van herindelen wordt voortgezet, dan is er in dit tempo in 2051 nog maar één gemeente in Nederland. De herindelingen maken immers de provincies overbodig. De herindelingen maken de gemeenten zo groot dat de taken en het karakter van een gemeente veranderd. De gemeenten komen op een grotere afstand van de inwoner te staan.

Maar volgens Allers is deze trend niet onoverkoombaar. Het alternatief wat hij aandraagt, is om democratisch bestuurde regio’s in te richten in plaats van gemeenten verder op te schalen. Deze democratisch bestuurde regio’s pakken bovengemeentelijke dossiers op, zoals sociaal domein en economisch beleid, en de gemeenten blijven doen wat ze lokaal kunnen. “Zo kunnen de voordelen van een kleine schaal gecombineerd worden met die van een grote.

Maak een keuze

Deze trend van herindelingen zal ertoe leiden dat er uiteindelijk nog maar een paar supergemeenten blijven bestaan, die het systeem zoals we nu kennen in feite afschaffen. Dit is een dermate grote stelselwijziging dat het van groot belang is dat er een “openlijke democratische afweging” wordt gemaakt. Deze afweging zal ook door raadsleden gemaakt moeten worden in de gemeenteraad.

Meer info

Het onderzoek van Maarten Allers is verschenen in het economenvakblad ESB.