Gemiddeld €1,30 per inwoner voor de rekenkamer

Een bedrag van €1,30 per inwoner, dat is het minimale dat een rekenkamer vereist om haar basisfuncties effectief te kunnen uitoefenen en zo de raad bij te staan.

De rekenkamer ondersteunt de raad bij het uitvoeren van haar kader stellende en controlerende taken. Hiermee draagt de rekenkamer bij aan de kwaliteit van de lokale democratie. Voor het goed functioneren van de rekenkamer zijn voldoende budget en heldere afspraken nodig. Het rapport “Inspiratiekaders effectieve invulling lokale rekenkamer”, verkent welke elementen nodig zijn voor een goede invulling van de rekenkamer. Een adequaat budget is een van deze elementen. 

De verhouding tussen raad en rekenkamer

De rekenkamer is er voor de versterking van de positie van de raad, maar zij staat niet direct in dienst van de raad. De rekenkamer kiest in principe zelf waarnaar zij onderzoek doet. Maar de rekenkamer kan deze onderwerpen samen met de raad afstemmen en een goede rekenkamer zoekt naar onderzoeken die nuttig zijn voor de gemeenteraad. Om tot goede, waardevolle onderzoeksresultaten te komen is een passend  budget essentieel.

Een consistent budget

Een consequent budget is zeker zo belangrijk als een adequaat budget. Het rapport bemerkt dat het bovenal belangrijk is om niet zomaar het budget van de rekenkamer te verkleinen. Om efficiënt te kunnen functioneren moet een rekenkamer weten waar het aan toe is. Het rapport raadt aan om een budget vast te stellen voor vier of zes jaar. Zes jaar, verbonden aan de periode van benoeming van de leden van de rekenkamer of vier jaar, met een heroverweging halverwege de raadsperiode.

Daarnaast is het wel verstandig om ieder jaar te bezien of er behoefte is aan extra onderzoeksactiviteiten.

Onderzoekskosten

Uit het onderzoek blijkt dat kleine gemeenten met ongeveer 10.000 inwoners doorgaans behoefte hebben aan één onderzoek en een kleine nevenactiviteit vanuit de rekenkamer. Bij gemeenten van 170.000 inwoners neemt de behoefte gemiddeld toe tot vier complete onderzoeken of drie onderzoeken en twee kleinere activiteiten.

Grote gemeenten vragen meer onderzoeken van de rekenkamer en dat is met hun groter budget ook mogelijk. Wel nemen de kosten per onderzoek toe naarmate een gemeente groter is. Zo kost een onderzoek in een gemeente van 10.000 inwoners vaak circa 8.000 euro. Voeg daar de vaste lasten en een eventuele quick scan aan toe, en je komt uit op de eerder genoemde één euro en dertig cent per inwoner. Ter contrast zal een volledig onderzoek in een gemeente van 170.000 inwoners gemiddeld 42.000 euro vereisen.

Zes stappen vaststellen rekenkamer budget

Ten eerste is het de vraag wat de gewenste minimale hoeveelheid onderzoek is, en welk soort onderzoek wenselijk is. Intensieve onderzoeken nemen meer tijd en capaciteit in beslag dan eenvoudigere 'quick scans'.

Ten tweede kan de raad overwegen of zij reden ziet om de rekenkamer voorbij haar minimum capaciteit uit te breiden. Een reden hiervoor kan zijn omdat de raad extra informatie vereist over een urgent (onvoorzien) onderwerp.

Ten derde is er een indicatie nodig van de gemiddelde kosten per onderzoek bij een bepaalde gemeentegrootte. Hierover meer in de laatste alinea’s van dit artikel.

Ten vierde is het belangrijk om te kijken naar de vaste lasten, ook wel de ‘overhead’, ten opzichte van de directe kosten. Het aandeel vaste lasten voor de rekenkamer zelf bedraagt vooral in kleine gemeenten vaak een relatief groot aandeel van de totale kosten. Bij kleine gemeenten kunnen de vaste lasten voor de rekenkamer aanzienlijk verminderd worden door samen te werken met nabije gemeenten.

Ten vijfde kan men op kosten sturen door na te denken over het benodigde aantal rekenkamerleden en de optie tot uitbesteding. Zijn de gewenste onderzoeken dermate gevarieerd dat de expertise van de eigen rekenkamer niet voldoet, overweeg dan het onderzoek uit te besteden aan een onderzoeksinstituut, of om samenwerking met een onderzoeksinstituut aan te bevelen.

Ten laatste adviseert het rapport het budget te indexeren. Houd rekening met inflatie en pas het budget daarop aan. Een goede maatstaf is bijvoorbeeld de reguliere CBS-prijsindex, index personele kosten, of de prijsindex zakelijke dienstverlening.

Meer informatie

- Op pagina 42 vindt u meer over de te verwachten kosten per gemeentegrootte.
- Download het volledige rapport: Inspiratiekaders: effectieve invulling lokale rekenkamer, 2020.
Het rapport is ontwikkeld door CVCEI in samenwerking met Berenschot, begeleid door een klankbordgroep bestaande uit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVvR) en de Vereniging van Griffiers (VvG).