Grip op regionale samenwerking: 6 tips
Regionale samenwerkingsverbanden dreigen raadsleden boven het hoofd te groeien. Om dit aan te pakken, heeft een groep Brabantse griffiers praktische voorstellen gedaan om de grip en sturing op samenwerkingsverbanden te verbeteren.
Hoewel ze een steeds groter deel van de gemeentelijke begrotingen beslaan, geeft 56% van de raadsleden aan ontevreden te zijn over de eigen invloed op de besluitvorming rondom de samenwerkingsverbanden. Om te voorkomen dat de raad op afstand komt te staan, hebben de griffiers een nieuwe werkwijze ontwikkeld. “Het is een pakket van maatregelen waardoor je als raadslid meer grip op het proces voelt en krijgt”, vertelt Etienne Franken, griffier in Meijerijstad en lid van de werkgroep van zeventien Brabantse griffiers, in Binnenlands Bestuur.
De zes tips:
- Voorkom dat je achter de feiten aanloopt
- Kennis is macht
- Weet waar je aan toe bent
- Werk samen
- Houd overzicht
- Wees kritisch
Tip 1: voorkom dat je achter de feiten aanloopt
Als samenwerkingsverbanden aan de orde komen in de raad, valt er vaak weinig meer aan te veranderen: de deadline voor het indienen van een zienswijze is te kort om de ingewikkelde materie goed door te nemen, er kan alleen nog maar achteraf bijgestuurd worden, of de begrotingen van alle samenwerkingsverbanden moeten in één overvolle vergadering worden behandeld. Roep daarom de griffie op om de vergadercyclus aan te passen aan de besluitvormingscyclus van de samenwerkingsverbanden. Ook zou het kunnen helpen om de samenwerkingsverbanden af en toe inhoudelijk in de raad te agenderen zonder dat er een beleidsstuk op de agenda staat. Dat biedt ruimte voor reflectie en evaluatie.
Tip 2: kennis is macht
De kaderstellende en controlerende taak van de gemeenteraad zijn juist ook bij samenwerkingsverbanden erg belangrijk. Bovendien worden de onderwerpen steeds complexer: waar samenwerking vroeger beperkt was tot beleidsarme taken als afvalverwerking en bibliotheekvoorziening, worden nu ook beleidsrijke taken steeds vaker in regionaal verband gedaan.
Bedenk daarom als raad(slid) goed hoe je geïnformeerd wil worden. Wil je periodieke nieuwsbrieven ontvangen, of per kwartaal tijdens workshops samen met raadsleden uit andere gemeenten bijgepraat worden over de verschillende samenwerkingsverbanden? Dit zou tevens een goede gelegenheid vormen om ervaringen en contacten met de raadsleden van andere gemeenten uit te wisselen.
Tip 3: weet waar je aan toe bent
Maak goede afspraken over de informatievoorziening, de invloed van de raad en prestatieafspraken bij de oprichting van samenwerkingsverbanden. Wees alert op de bevoegdheden die overgaan én op de invloed die het gemeentebestuur houdt binnen de samenwerking, want bevoegdheden die eenmaal vergeven zijn, komen moeilijk terug. Als een samenwerkingsverband eenmaal opgericht is, laat het dan regelmatig evalueren en kijk kritisch of continuering noodzakelijk is.
Tip 4: werk samen
Heb je goed contact met raadsleden van je partij uit andere gemeenten, of met raadsleden van andere partijen? Dan kun je onderling voorstellen voor moties en amendementen op zienswijzen en andere beleidsstukken uitwisselen, en elkaar helpen (de werking van) het samenwerkingsverband te doorgronden. Verlengd lokaal bestuur vergt verlengde democratische controle. Vorm dus nieuwe coalities om samen invloed uit te kunnen oefenen.
Tip 5: houd overzicht
Eén van de suggesties van de werkgroep van griffiers was het opzetten van een speciaal ‘hoekje’ in het raadsinformatiesysteem. De raadsleden van alle deelnemende gemeenten kunnen daar bijvoorbeeld zien welke zienswijzen de andere deelnemende gemeenten hebben ingediend, en die eventueel steunen. Een ander voordeel is dat alle informatie over het desbetreffende verband overzichtelijk op één plek te vinden is.
Tip 6: wees kritisch
Samenwerkingsverbanden zijn heel goed in het uitgeven van strak vormgegeven evaluaties en het gebruiken van managementjargon. Als raadslid moet je dit herkennen, en kritisch kunnen doorvragen om de informatie te achterhalen die je nodig hebt voor effectieve sturing. Bekijk ook kritisch of het samenwerkingsverband nog wel aansluit op de lokale behoefte: hoe meer de uitvoering van een taak in regionaal verband plaatsvindt, hoe minder sprake er zal zijn van maatwerk aansluitend op de eigen gemeentelijke context.
Tot slot
“Overal in het land wordt gediscussieerd over grip van gemeenteraden op regionale samenwerkingsverbanden zoals gemeenschappelijke regelingen. Door te investeren in de relatie met de samenwerkingsverbanden kunnen de raden goed en eerder in positie worden gebracht”, legt Wim Amesz, griffier van Den Bosch uit in het artikel in Binnenlands Bestuur. Bij het aanpakken van de ‘bestuurlijke spaghetti’ ligt een rol weggelegd voor de griffie, maar ook zeker voor raadsleden zelf: zij zijn uiteindelijk het hoogst bestuursorgaan binnen de gemeente.
Meer informatie
Wil je als raadslid meer informatie over grip op regionale samenwerking? In onze serie ‘In de ban van regionale samenwerking’ hebben we tussen 2014 en 2018 onderzocht hoe raadsleden grip op regionale samenwerking proberen te krijgen. We hebben ook een bundel uitgebracht over greep op gemeenschappelijke regelingen.
