Haagse raadsenquête: beperk geheimhouding bij grote projecten

Leg minder geheimhouding op bij het opstellen en uitvoeren van grote projecten, zoals de bouw van een nieuw cultuurcentrum. Zorg tegelijkertijd dat de raad extra ondersteuning krijgt van specialisten die aan de griffie worden toegevoegd om te adviseren op ingewikkelde vragen. Dit zijn twee van de lessen voor de Haagse gemeenteraad uit de enquête naar de gang van zaken rond de bouw van het Haagse cultuurcentrum Amare.

Andere aanbevelingen om de grip en invloed van de gemeenteraad op grote projecten te vergroten zijn:

• Stel raadsleden aan als rapporteurs bij belangrijke besluitvormingsmomenten, met externe ondersteuning;
• Zorg er als raad voor dat ambtenaren kritisch kunnen en mogen zijn richting het college van burgemeester en wethouders;
• Stel contractvoorwaarden op waarmee de medewerking van externe partijen aan het onderzoek door de raad wordt gegarandeerd.

Deze aanbevelingen staan in het rapport Amare: Bijzonder complex dat is opgesteld door een enquêtecommissie uit de Haagse gemeenteraad. De enquête is uitgevoerd naar de totstandkoming van het Haagse cultuurcentrum Amare.

Misleid door college

De kwaliteit van de informatievoorziening aan de raad is volgens de enquêtecommissie meerdere keren onvoldoende geweest. Sterker nog, het college heeft de raad niet altijd volledig en juist geïnformeerd over belangrijke beslissingen, wat een patroon van misleiding heeft onthuld. Zo is in 2018 al een overeenkomst gesloten om de bouw mogelijk te maken nog voordat het voorstel in de gemeenteraad werd behandeld. Verder zijn de risico’s voor de uitvoering van het plan nooit getoetst aan het publieke belang.

Afdwingen van medewerking

Het enquêterecht biedt de mogelijkheid om alle nodige geachte informatie te verkrijgen. Die informatie is op te halen bij zowel het college als ambtenaren, maar ook bij oud-wethouders, oud-raadsleden en leden van de rekenkamer. Al die mensen zijn verplicht mee te werken. Doen ze dan niet, dan zijn ze strafrechtelijk vervolgbaar. De Haagse commissie benadrukt in haar raadsvoorstel, waarmee ze het eindrapport aan de gemeenteraad voorlegt, dat het enquêterecht een krachtig instrument is om het beleid van het college te onderzoeken en dat het niet belemmerd mag worden door geheimhouding.

Voor het eerst

Het onderzoek van de enquêtecommissie, dat voor het eerst in de geschiedenis van de Haagse gemeenteraad werd uitgevoerd, richtte zich op de totstandkoming van het Amare-complex. Amare is een theater- en evenementenlocatie in het centrum van Den Haag. Het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater en het Koninklijk Conservatorium zijn er onder meer gehuisvest. Het project heeft een financiële impact van meer dan 520 miljoen euro op de gemeentelijke financiën en deze kosten kunnen nog verder stijgen.

Intensief

Het werk van de Haagse enquetecommissie is tijdrovend geweest. De commissie heeft intensief samengewerkt om een naar eigen zeggen grondig en transparant onderzoek uit te voeren, waarbij 82 interviews en 47 verhoren zijn afgenomen, naast een uitgebreide analyse van meer dan 5.800 documenten. De commissie heeft ook niet-openbare informatie opgenomen in het rapport na zorgvuldige afweging, met het oog op een volledig, verifieerbaar en transparant onderzoek. Voor de uitvoering van de raadsenquete heeft de commissie zich laten ondersteunen door een professioneel onderzoeksbureau.

Meer informatie

Het enquêterecht van gemeenteraden wordt nog weinig ingezet. Om het gebruik van het enquêterecht te stimuleren, is er eerder dit jaar een handreiking opgesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze handreiking is te vinden in de digitale leeromgeving voor raadsleden.

De handreiking grote projecten van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden handreiking geeft een overzicht hoe en op welke wijze een gemeenteraad invloed en grip krijgt en kan houden op de uitvoering van grote projecten. Ook deze handreiking grote projecten is te vinden in de digitale leeromgeving voor raadsleden.

De digitale leeromgeving is een overzicht van alle leerlijnen, stappenplannen, video’s en handreiking om raadsleden in het raadswerk te ondersteunen.