Herindelingreferenda wanneer de raad twijfelt
DEN HAAG – Acht gemeenten minder telt Nederland per 1 januari 2018. Als gevolg van herindelingen worden twaalf gemeenten en daarmee evenveel gemeenteraden opgeheven en ondergebracht in vier nieuwe. Dat gaat niet altijd zonder slag of stoot; lokaal is soms veel weerstand tegen het opgaan in een fusiegemeente. Wanneer de gemeenteraad het antwoord niet heeft, wordt soms het woord aan de inwoners gelaten: het herindelingsreferendum. Is dit een goed idee?
In Noord-Oost-Brabant wordt toegewerkt naar een fusie tussen de gemeenten Boxmeer, Cuijk, Mill en Sint Hubert, Sint Anthonis en Grave. In de laatstgenoemde gemeente is hier veel verzet tegen: de coalitiepartijen weigeren in te stemmen met het voorstel. Daarom besloten zij afgelopen week om de beslissing aan de bewoners voor te leggen tegelijkertijd met de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018.
Wat zegt de wet?
Als de bewoners in Grave tegen herindeling stemmen en het gemeentebestuur dit overneemt, is de herindeling nog niet van de baan. Volgens de grondwet (art. 123) kan de Rijksoverheid gemeenten bij wet opheffen en nieuwe gemeenten instellen. Van dit recht wordt echter zelden tot nooit gebruik gemaakt, zeker niet sinds in 2013 in het beleidskader van het kabinet werd vastgelegd dat het initiatief tot herindeling bij gemeenten zelf ligt met de provincie in een adviserende rol. Dat de provincie er waarde aan hecht dat zijn adviezen worden overgenomen bleek wel toen afgelopen zomer de provincie Limburg een mogelijk gemeentelijk referendum over de fusie van Landgraaf en Heerlijn wilde blokkeren.
Geen nieuw fenomeen
Referenda over herindelingen zijn niet nieuw. Van de 193 lokale referenda die tussen 1904 en 2014 in Nederland zijn gehouden, gingen er 95 over gemeentelijke herindeling, zo komt naar voren in een onderzoek van Tilburg University. Lokale referenda halen, zo bleek uit dit onderzoek, de hoogste opkomst wanneer herindeling het onderwerp is.
Bron: databestand lokale referenda Van der Krieken (2014)
Middel voor burger betrokkenheid
In 2016 onderzocht Raadslid.nu in het rapport Raadswerk is Maatwerk (pdf) hoe burgerbetrokkenheid vergroot kon worden. Het lokale referendum kwam hierin naar voren als een goede optie. Dit bleek de beste optie te zijn om burgers meer invloed te geven op gemeentelijk beleid.
Bron: Raadslid.Nu, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, 26 september 2017
Social media: Raadslid.Nu is ook te volgen op Twitter (@RaadslidNu), Facebook en LinkedIn.
Raadslid.Nu is de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en staat voor een sterke en krachtige positie van gemeenteraden ten behoeve van het functioneren van de lokale democratie.
Wist u dat sinds de wijziging van het rechtspositiebesluit voor raads- en commissieleden, de gemeente de contributie van de beroepsvereniging vergoedt, waarvan een raadslid in verband met de uitoefening van zijn functie lid is.
Nog geen lid van de vereniging? Een collectief lidmaatschap kost maar 45 euro per persoon en commissieleden en fractieondersteuners vallen, wanneer zij ook aangemeld zijn, binnen een collectief lidmaatschap. Het individueel lidmaatschap kost 80 euro. Aanmelden kan hier!