‘Het dualisme is er nog niet in geslaagd om raadsleden een helder profiel als volksvertegenwoordigers te geven.’

Dat stelt Johan Remkes, waarnemend burgemeester van Den Haag, in een interview in de nieuwe Opleidingengids die 6 juni is gepresenteerd tijdens de Raadsledenconferentie. Remkes geeft hierin zijn visie op de rol van raadsleden en hoe ze als individu effectiever kunnen worden.

Remkes gaat in op de drieledige rol van raadsleden en stelt dat de controlerende rol een collectieve verantwoordelijkheid is terwijl de volks vertegenwoordigende rol meer politiek gekleurd is. Daarnaast zegt Remkes: ‘Wat ik vaak bemerk is dat raadsleden zich teveel focussen op details van uitvoerende werkzaamheden, terwijl dit juist behoort tot het takenpakket van het college.'
Verder komt in het interview de vraag naar voren of een raadslid een ombudsfunctie heeft. ‘Wat mij betreft heeft een raadslid in zekere mate inderdaad een ombudsfunctie. Zo moeten burgers met bijvoorbeeld klachten bij een raadslid terecht kunnen’, aldus Remkes.

Integriteit

'Als een raadslid moeite heeft om te bepalen hoe met een bepaald vraagstuk om te gaan, zou hij daarover terecht moeten kunnen bij zijn fractie, maar ook bij de griffier of de burgemeester. Natuurlijk hebben raden gedragscodes – en die zijn ook heel belangrijk – maar veel belangrijker is dat je daarvan een levend document maakt. En dat je vervolgens de dilemma’s die daarin zijn opgesloten met anderen bespreekt. Als dit in zijn ogen niet bij zijn fractie mogelijk is, dan is het verschijnsel van een onafhankelijke burgemeester een zegen.’

Naar binnen gericht

Remkes geeft aan dat de dualisering zich in negatieve zin in de gemeentelijk politiek heeft ontwikkeld sinds de invoering. ‘De achterliggende doelstellingen om gemeenteraden uit het stadhuis en meer tussen de mensen te krijgen is onvoldoende gerealiseerd. Het politieke proces is nog steeds te veel naar binnen gericht. Daardoor is het meer profiel krijgen van raadsleden als volksvertegenwoordigers als onderdeel van deze operatie niet gelukt.’ 

Effectievere raadsleden

Op de vraag hoe raadsleden individueel effectiever kunnen worden zegt Remkes: ‘Dat moeten raadsleden zelf doen, dit bereik je niet met institutionele wijzigingen. Dit is naar mijn mening wel een belangrijk aandachtspunt voor menig individueel raadslid. Maar ook als raad zou je meer het gesprek met elkaar moeten aangaan waarin de vraag centraal staat: hoe kunnen wij ons functioneren verbeteren? Jezelf een spiegel voorhouden staat bijvoorbeeld ieder jaar op de agenda van raden van toezicht waarin ikzelf actief ben. Binnen veel gemeenteraden gebeurt dit niet of in onvoldoende mate. Dit wel doen beveel ik zeker aan.’

Accent op de inhoud

'Raadsleden moeten in de eerste plaats inhoudelijk weten waar ze het over hebben voordat ze in een debat überhaupt enigszins effectief kunnen opereren. Het accent moet dus liggen op inhoud. Verder gaat het erom ervaringen op te doen als volksvertegenwoordiger om met gezag je functie als raadslid uit te oefenen. Het verwerven van gezag op basis van inhoud en vaardigheden maakt iemand tot een goed raadslid.’ Remkes: 'Raadsleden zijn primair zelf verantwoordelijk voor hun eigen ontwikkeling. Opleidingen kunnen hierbij behulpzaam zijn. Maar een burgemeester kan hierin als coach van raadsleden ook een rol spelen.’

Benut de ondersteuning

'Een burgemeester kan erop wijzen meer gebruik te maken van de gemeentelijke rekenkamer, een instituut dat de meeste gemeentes tegenwoordig wel hebben'. De kennis die een rekenkamer heeft is in mijn ogen een instrument waarvan raadsleden niet voldoende gebruik maken.
'Hetzelfde geldt overigens voor de griffie, deze wordt evenmin onvoldoende benut. De rol van de griffie, zoals de wetgever het destijds heeft bedoeld, is namelijk het juridisch ondersteunen bij het goed en helder formuleren van moties en amendementen. Terwijl nu in de praktijk een griffier in veel gemeenteraden slechts een organiserende rol heeft en vandaaruit de verschillende fracties ondersteunt. Ook dit vind ik een gemiste kans.’

Download de Opleidingengids 2020 in pdf