’Het systeem staat culturele diversiteit in de weg’

Om onnodige wet- en regelgeving bespreekbaar te maken, stapte Ojanne de Vries-Chang de politiek in. Inmiddels is er het diversiteitsvraagstuk bijgekomen. ‘Als vrouw moet ik me aanpassen aan de mannelijke tone of voice, voordat er naar ons geluisterd wordt.’

Ze groeide op boven verschillende Chinese restaurants, verspreid door Nederland. Haar vader, die in de jaren zeventig als kok vanuit China naar Nederland was gekomen, sprak geen Nederlands. Haar moeder, die haar man later nareisde, wel. Thuis zag Ojanne de Vries-Chang dat de Nederlandse regel- en wetgeving niet door iedereen begrepen werd, zeker niet door ongeletterden zoals haar vader.
Nu ze namens D66 in de gemeenteraad van Heerenveen zit, is dát een van haar drijfveren. ‘Ik wil dat initiatieven in de wijken zichtbaar zijn voor mensen die de weg niet kennen, maar die de hulp wel nodig hebben. Dat kan gaan om ongeletterden, maar ook om vluchtelingen of mensen in de bijstand.’

Dit interview met Ojanne de Vries-Chang maakt deel uit van een serie interviews met raadsleden over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad.

Clubkleuren

Zelf is De Vries-Chang in Heerenveen geboren. Na een studie accountancy in Leeuwarden en een aantal jaren gewoond te hebben in Zwolle keerde ze in 2015 terug naar haar geboorteplaats. Inmiddels heeft ze drie jonge kinderen, werkt ze als zelfstandig registeraccountant en is ze fractievoorzitter van D66.
‘In 2010 ben ik lid geworden van D66, omdat ik vond dat ik mijn clubkleuren moest laten zien. Het was een begin om te onderzoeken hoe het politieke wereldje in elkaar steekt.’

De politiek heeft ze van huis uit niet meegekregen. Haar ouders werkten hard om de familie in China te kunnen ondersteunen, de Nederlandse politiek stond ver van hen af. ‘Ik heb het in me om iets actiefs te betekenen. Als ik een initiatief belangrijk vind, wil ik het op welke manier dan ook ondersteunen. Doneren, lid worden, actief zijn. Zo ben ik ook betrokken geraakt bij D66 waar ik al snel penningmeester werd van het regiobestuur in Overijssel.’

Wijkboerderij

Ze was vooral op de achtergrond actief, zichtbaarheid was niet haar ding. Totdat ze besefte dat er in haar woonwijk in Zwolle geen enkele plek was waar ze koffie kon drinken, terwijl haar kinderen zichzelf konden vermaken. Het idee om een wijkboerderij op te zetten was geboren.
‘Ik ben een doener, wil altijd iets creëren, dus dat zou ik wel even gaan doen.’ Ze lacht. ‘Ik dacht het binnen een half jaar te kunnen regelen. Helaas lukte dat niet. Er kwam zoveel politiek bij kijken, over de kleur van het dak tot de ligging van de moestuin en de aanschaf van een veilig speeltoestel.’

Regeltjes

Dat was het moment dat er een lampje ging branden, zoals ze het zelf omschrijft. ‘Als ik iets wilde veranderen, moest ik de politiek in. Al die wet- en regelgeving die in mijn ogen niet dienend was, zou ik gaan aanpakken. In plaats van te kijken hoe leuk een speeltoestel was, keken we noodgedwongen alleen maar naar veiligheidseisen en vergunningen. En nog steeds. We schieten door in de regeltjes, en dat wil ik bespreekbaar maken.’

Effectief

In 2018 kwam ze als fractievoorzitter in de gemeenteraad. Omdat D66 twee zetels bezet, was het even zoeken naar een taakverdeling. ‘Het was lastig om op zoveel terreinen aan de slag te moeten. Ik was overal in geïnteresseerd. Het heeft tijd gekost om erachter te komen waar ik écht een bijdrage in zou kunnen leveren. Ik wilde me in het begin overal mee bemoeien, nu weet ik dat het meest effectief ben op een thema als circulaire economie. 

Politieke mores

Haar eerste jaren in de raad liep ze vooral aan tegen de mores van de politiek. De soms lange vergaderingen, de neiging om eerder gemaakte afspraken te parkeren, maar ook het onderscheid tussen mannen en vrouwen. Al is de gemeenteraad in Heerenveen vrij uniek als het om de manvrouw-balans gaat – vijftien vrouwen, zestien mannen – toch ervaart De Vries-Chang niet altijd gelijkwaardigheid.

Gevoelswoorden

Het taalgebruik speelt daar een rol in. ‘Vrouwen kiezen voor termen die niet altijd goed verstaan worden door mannen. Als ik zeg “voor mijn gevoel klopt dit niet”, wordt het simpelweg genegeerd. Want mijn gevoel is niet relevant, wordt dan gezegd. Dus ik moet zeggen: “Dit klopt niet, punt”. 
Als vrouwen kunnen we ons aanpassen door deze gevoelswoorden niet meer te gebruiken, maar tegelijkertijd vind ik dat we onszelf moeten blijven. Want juist onze anekdotische informatie en immateriële waarden zijn ook van belang.’

Aanpassen

Ze worstelt er wel eens mee. Aan de ene kant wil ze als vrouw zijn wie ze is, maar ze weet ook dat er pas geluisterd wordt als ze zich aanpast. ‘Ik probeer een mengvorm te vinden, maar dat is lastig. En ja, dan komt het erop neer dat als ik merk dat de ander mij niet wil begrijpen, ik toch andere woorden kies.’ Ze zucht. ‘Ik moet wel, anders word ik niet serieus genomen.’
Als accountant is De Vries-Chang het gewend om in een mannelijke omgeving te werken. Ze heeft ook daar geleerd dat ze haar toon moet aanpassen. ‘Ik heb mezelf aangeleerd om kritisch, zakelijk, hard en koel te zijn.’ Of ik dan nog mezelf ben? ‘Het is niet zo dramatisch, inmiddels voelt het ook oké.’

Onderkoning

En zo zijn er meer zaken waar ze als vrouwelijk raadslid wel eens tegenaan loopt. ‘De typetjes die zich de onderkoning van het dorp wanen’, bijvoorbeeld. In gesprek met zo iemand, die de waarheid in pacht denkt te hebben, worstelt De Vries-Chang wel eens. ‘Ik haak dan snel af, maar eigenlijk weet ik dat ik juist de strijd moet aangaan. Want er is altijd een achterban die wél op mijn geluid zit te wachten.’

Twee maten

Ze denkt terug aan een moment dat ze aangesproken werd op het feit dat ze namens één persoon een idee opperde. Hoe kon ze dat doen, zei deze man tegen haar. Diezelfde man vond het wel nodig om een ‘zaak’ over een scheve stoeptegel helemaal uit te kauwen.
Een kwestie van met twee maten meten, vindt De Vries-Chang. ‘Als ik een man was geweest, had hij dat niet zo snel aangekaart. Een man zou er ook meer ad rem op hebben gereageerd. Ik ben geneigd primair te reageren, maar het gevolg is dat ik dan weer als “kattig” wordt neergezet. En daar zit ik ook niet op te wachten.’

Feminiene kant

‘Het zou fijn zijn als de vrouwen eens een meerderheid hebben in de raad’, denkt ze hardop. Want hoe klein de mannelijke meerderheid ook is, het ís een meerderheid. ‘Zij bepalen dus bijvoorbeeld hoe laat we vergaderen. Tussen vijf en zeven is dat niet te doen, met kinderen.
Als je de raad divers wilt houden, moet je daar rekening mee houden. Als vrouwen een besluit moeten nemen over het zichzelf wel of niet verkiesbaar stellen, spelen dit soort praktische zaken ook een rol.’

Reflectiever

De aanwezigheid van de feminiene kant is belangrijk, vindt De Vries-Chang. ‘Mannen zijn geneigd om brandjes te blussen, terwijl vrouwen zich meer bezighouden met het voorkomen van die brandjes. Ook zijn we reflectiever en denken in meerdere scenario’s. We worden dan wel eens weggezet als twijfelaars, maar dat bestrijd ik.’

Culturele diversiteit

Met slechts twee raadsleden met een bi-culturele achtergrond is de gemeenteraad weinig divers te noemen. Dat is niet vreemd, vindt De Vries-Chang. ‘Het politieke systeem is zo ingericht dat je eerst lid moet worden van een politieke partij en dan pas op een kieslijst kunt komen staan.
Maar als je uit een gezin komt waar politiek geen rol speelt, duurt het lang voordat je weet hoe het politieke wereldje in elkaar steekt. Meestal kom je er dan niet eens terecht. Een toegankelijker systeem zou misschien tot meer culturele diversiteit leiden.’

Haar Chinese roots spelen haar geen parten in de raad. ‘Eigenlijk heb ik me er nooit mee beziggehouden dat ik andere roots heb. In de raad gedragen mensen zich wel, maar op straat is dat wel eens anders.’ Zogenaamd Chinese woorden naar haar hoofd geslingerd krijgen, haar kinderen die van andere kinderen leren dat je je ogen tot spleetogen kunt trekken als ‘een Chinees’, dat soort dingen.

‘Mannen zijn geneigd om brandjes te blussen, terwijl vrouwen zich meer bezighouden met het voorkomen van die brandjes. Ook zijn we reflectiever en denken in meerdere scenario’s. We worden dan wel eens weggezet als twijfelaars, maar dat bestrijd ik.’

Elementen van racisme

Tegelijkertijd is er weinig aandacht voor de problemen waarmee een minderheid als de Chinese gemeenschap kampt, zegt ze. ‘Het is niet voor niks dat we een zogenaamde model-minority zijn. Voor Aziaten hoef je niets te regelen, die redden zichzelf wel. Maar ik signaleer dat Aziaten die hoog opgeleid zijn, niet per se hoger uitstromen. Het maakt duidelijk dat er ergens elementen van racisme in zitten.’

Nu ‘Asian hate’ en ‘Black lives matter’ actueel zijn, voelt De Vries-Chang zich meer verantwoordelijk voor het onderwerp. ‘Ik vind dat er nu een verantwoordelijkheid bij mij als raadslid rust om er iets mee te doen. Wat precies weet ik nog niet. Ik pleit ervoor om naar de overeenkomsten tussen verschillende groepen te kijken, in plaats van naar de verschillen. Je kunt harde grappen maken áls er verbinding is, maar die verbinding is er niet meer.’

Vrouwenveen

Na bijna drie jaar raadslid is De Vries-Chang trots op wat ze bereikt heeft. Zoals de aandacht voor honderd jaar vrouwenkiesrecht in 2019. Ze kreeg het voor elkaar dat Heerenveen een jaar lang omgedoopt werd in Vrouwenveen. Trots laat ze een groot welkomstbord zien dat destijds iedereen zag die Heerenveen inreed. Een ander hoogtepunt is dat de gemeente nu een actiever beleid voert bij het circulair inkopen.

Nog steeds is ze van nature iemand die op de achtergrond haar werk wil doen, maar ze weet dat het nodig is om in de politiek zichtbaar te zijn. ‘Ik sta het liefst met de poten in de klei, maar inmiddels ben ik in de raad hélemaal aanwezig en laat ik niets van mezelf thuis.’
Wat ze het leukst vindt? ‘Het is ontzettend mooi om alle dingen die je in je eigen rugzakje hebt, aan elkaar te verbinden. En dat voor vijftigduizend inwoners.’

Tips

• Ga ervoor!
• Ga in gesprek met andere raadsleden, leer mensen kennen met wie het klikt.
• Zo organiseer je je eigen steun.
• Realiseer je dat je op allerlei levensgebieden al heel veel te maken hebt gehad met ‘politiek’, gebruik die ervaringen.
• Jouw geluid mag gehoord worden, vergeet dat niet.

Onderzoek

De gemeenteraad is geen goede afspiegeling van de samenleving dat bleek uit een verkennend onderzoek onder raadsleden uit de 31 grote gemeenten, uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Een betere afspiegeling is nodig want een raad met meer jongeren, vrouwen en raadsleden met een niet-Nederlandse achtergrond is beter in staat de inwoners te vertegenwoordigen. Lees hier meer over het onderzoek.

Serie interviews

Dit is het twaalfde en laatste interview in een reeks over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad. Voor deze serie zijn raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden door Marielle van Bussel geïnterviewd over waar ze in de raad tegenaan lopen, welke ondersteuning zij nodig hebben, wat ze hebben bereikt en hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen. De eerder verschenen interviews vindt u hier.