Partnerbijdrage: Hoe geven we iedereen inzicht in de gemeentelijke financiën?
In dit artikel bespreken we een technisch onderwerp in het kader van de Open Overheid. We hebben het specifiek over de financiële detaildata van decentrale overheden zoals de gemeente. De gemeente staat, van alle overheden, het dichtst bij de burger. Burgers hebben dan ook regelmatig te maken met de gemeente, voor levensgebeurtenissen maar ook bij dagelijkse zaken zoals vervoer, recreatie, groen en zaken uit het sociale en veiligheidsdomein.
Openbaren details
Het versterken van de betrokkenheid van burgers bij de gemeente is een doelstelling die bij raadsleden van elke politieke kleur te horen is. Inzicht in waar de gemeente het geld aan uitgeeft kan daarbij helpen. Om dat inzicht te krijgen heeft een gewone burger niet veel aan de ingewikkelde financiële plaatjes uit de jaarstukken. Deze worden gemaakt door financieel specialisten voor specialisten en andere mensen met grote domeinkennis (zoals raadsleden). Een burger kijkt veel kleiner en vaak veel meer naar zijn eigen omgeving. Iemand heeft veel meer details nodig om echt te kunnen zien hoe de gemeente geld uitgeeft in jouw buurt, aan jouw school of voor het stukje dienstverlening waar een individuele burger mee te maken heeft.
Het openbaar maken van detaildata is op zich nog niet voldoende om het doel van inzichtelijkheid te bereiken, maar het is wel instrumenteel en dus noodzakelijk om het bereiken van het doel mogelijk te maken. Zodra de informatie beschikbaar is kunnen portalen zoals WaarStaatMijnGemeente.nl, Findo.nl en OpenSpending.nl die grote bak data omzetten naar inzichten — inzichten waar jij, als raadslid, ook veel aan kunt hebben.
Wat kan raad doen?
Neem het besluit als raad dat je als gemeente transparant wil zijn over de financiën en dus detaildata openbaar willen hebben.
Delen van de noodzakelijke detaildata voor een goed inzicht in de gemeentelijke financiën is mogelijk en het is ook beslist niet moeilijk. Door inzet van het Ministerie van BZK, het CBS en een stuurgroep van diverse gemeenten en de VNG is het mogelijk geworden om detaildata te delen. Hiervoor is een andere wijze van het aanleveren van de data ontwikkeld.
Financiële gegevens zijn niet alleen eenvoudiger te vergelijken, maar ook toegankelijker en inzichtelijker te maken. Hiervoor is de verplichte overgang ingezet van Excel-spreadsheets naar een ander formaat, JSON, om de informatie over financiën aan te leveren.
Met deze extra context rondom gemeentelijke uitgaven kan een compleet en helder beeld worden gemaakt van hoe publieke middelen binnen een gemeente worden besteed.
Open Spending
Bij het aanleveren van de detaildata aan het CBS kan ervoor worden gekozen om deze financiële gegevens te delen en publiceren op OpenSpending.nl. Dit is een platform - gemaakt door de Open State Foundation - met als doel de uitgaven van gemeenten makkelijker te vergelijken. Dit kan nu al op het hoogover niveau, maar met de hulp van diverse gemeenten (en gemeenteraden) straks ook op detailniveau.
Wij helpen raadsleden zo weer om beter geïnformeerde besluiten te nemen én om de betrokkenheid van inwoners te vergroten. Door meer transparantie en toegankelijkheid kunnen zij beter begrijpen waar hun belastinggeld naartoe gaat en beter geïnformeerd participeren bij lokale besluitvorming.
Onbeschreven blad
“Raadsleden geven aan dat de openbaarheid van financiën nog nauwelijks speelt binnen de meeste gemeenten. Om jouw gemeente ook bij de groeiende groep overheden te scharen die al wel hun detaildata openbaar maken, is het nu tijd om te handelen.” zegt Tim Vos Goedhart van de Open State Foundation. “Aandachtspunt is daarvoor het tijdig overstappen op het nieuwe aanleverformaat door de afdeling financiën. Ook kan de raad het college opdragen om detaildata te delen via het CBS. Het is raadzaam om niet te wachten tot 2026, met meer inzicht is er namelijk ook meer grip te krijgen op de mogelijke bezuinigingen vanwege het ravijnjaar.”
Meer informatie
Wil je meer weten over de vernieuwde Iv3-methodiek en het nieuwe JSON-formaat klik hier.
Deze bijdrage is tot stand gekomen door een samenwerking met kennispartner Open State Foundation