’Ik doe er moeite voor om voor vol aangezien te worden’

Ze kreeg het van huis uit mee. Jezelf ontwikkelen, ook als vrouw. En dus ging Ellen Berkers (55) de lokale politiek in. Al elf jaar zet ze zich namens de lokale partij Samen voor Asten in voor álle Astenaren. ‘Diversiteit is belangrijk, want alleen dan voelt elke Astenaar zich vertegenwoordigd.’

‘Kijk’, zegt ze, terwijl ze voor haar huis staat en naar de basisschool schuin tegenover wijst. ‘Dat is nou iets waar ik trots op ben als raadslid. Een telefoontje naar de directrice heeft ervoor gezorgd dat het nieuwe fietsenhok van rode bakstenen is gebouwd, precies zoals het ruim zeventig jaar oude schoolgebouw. Als ik niets had gedaan, was het een plastic geval geworden.’

Dit interview met Ellen Berkers maakt deel uit van een serie interviews met raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad.

Elf jaar is Ellen Berkers namens de lokale partij Samen voor Asten (tot voor kort Leefbaar Asten) gemeenteraadslid in het Brabantse Asten. Een dorp met ruim zestienduizend inwoners, aan de rand van de Peel.
Een dorp waar weinig allochtonen wonen, uitgezonderd de uitdijende groep Poolse arbeidsmigranten. In de gemeenteraad die zeventien zetels telt wordt één zetel ingenomen door een politicus met een niet-Nederlandse achtergrond. Berkers is één van de vier vrouwen in de raad. 

Eerste vrouwelijke raadslid

‘Samen voor Asten staat al sinds haar oprichting in 1949 open voor vrouwelijke politici’, vertelt Berkers. ‘We hadden in 1974 het eerste vrouwelijke raadslid van Asten. Voor de laatste verkiezingen konden we vrouwen en mannen tot de tiende plek om en om op de kieslijst zetten. Niet omdat het móet, maar omdat ze inhoudelijk goed zijn natuurlijk. Diversiteit is van belang, want alleen dan voelt elke Astenaar zich vertegenwoordigd.’

Bij toeval

Berkers kwam bij toeval in de politiek terecht. Als voorzitter van een peuterspeelzaal had ze geld nodig en besloot met haar collega-bestuurders alle politieke partijen langs te gaan. Zelf kwam ze bij Samen voor Asten terecht. Het gesprek over de peuterspeelzaal leidde een tijd later tot de vraag of ze geen zin had om in het bestuur van de partij zitting te nemen. Dat deed ze, later zou ze ook nog voorzitter worden.

Mezelf ontwikkelen

Politieke ambities had ze nooit, wél de drive om zichzelf te ontwikkelen. ‘Mijn moeder, geboren in 1937, is van de generatie die niet mocht studeren. Ze moest hard werken op de boerderij van haar ouders en later trouwde ze zelf ook met een boer. Wel was ze ontzettend actief in het verenigingsleven, specifiek voor vrouwen. Ze zat in de dorpsraad en was jarenlang bestuurslid van de KVO (Katholieke Vrouwen Organisatie). Dat was haar manier om zich te ontwikkelen.
Zij is mijn voorbeeld: ook ik wil me nuttig maken, mezelf ontwikkelen en mijn verantwoordelijkheid in de maatschappij nemen.’

Eén voorwaarde

Maar als verpleegkundige, moeder van drie dochters en bestuurslid van Samen voor Asten bleef er de wens om zich op een nóg andere manier te ontwikkelen. Ze werd commissielid. Maar wel onder één voorwaarde: ze zou volwaardig mee gaan praten over welk onderwerp dan ook.
‘Ik had het beeld voor ogen van een vrouwelijk raadslid dat ik vanaf de publieke tribune eens had gezien. Zij deed alleen tijdens de rondvraag haar mond open, en deelde als het laat werd snoepjes uit. Dat wilde ik dus absoluut niet. Ik wilde overal over meepraten en niet het minst ingewikkelde onderwerp toegeschoven krijgen.’

Fractiewandeling

Van commissielid maakte ze de overstap naar raadslid. Ze maakte onderdeel uit van de commissie Burgers, met het sociaal domein als één van de hoofdthema’s. Lachend: ‘Ja, daar zaten en zitten nog steeds veel vrouwen. Ik heb me erin gestort door heel veel te lezen en heel veel vragen te stellen. Ik wilde begrijpen hoe dingen werkten. Met de fractie wandelden we regelmatig. Dat was een fijne manier om te sparren met elkaar.’

Training on the job

‘Als lokale partij is er natuurlijk geen ondersteuning vanuit een landelijk kader, dus ik moest het doen met congressen van de VNG of de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Vanuit de gemeente Asten kwam er weinig ondersteuning. Wel hebben we de gewoonte om regelmatig na afloop van een commissie- of raadsvergadering elkaar feedback te geven. Training on the job dus.’

Voor de inhoud

Die beginperiode viel haar niet tegen. ‘Ik wist waar ik aan begon. Ik was al vijf jaar actief als bestuursvoorzitter en commissielid. Ik kende het reilen en zeilen van de partij en de mensen.’ Het politieke spel? ‘Ach, daar heb ik niet zoveel mee, ik ga voor de inhoud. Misschien is dat wel typisch iets van vrouwen?’

Bang om fouten te maken

Ze herhaalt meerdere keren dat een gedegen voorbereiding essentieel is in haar werkwijze. Waarom? ‘Ik heb het gevoel dat ik me moet verantwoorden. Ik ben ook bang om fouten te maken en wil niet afgerekend worden op iets wat niet klopt. Ik zou het ook niet kunnen, ik zou er onzeker van worden. Ik vind het mijn taak om bekend te zijn met de inhoud. Pas dan kan ik er iets van vinden.’
Of daar nog een laag onder zit? Ze denkt even na. ‘Ik wil voor vol aangezien worden, en doe daar moeite voor. Op de achtergrond speelt dat altijd mee. Ik zit er niet voor niets.’

Haantjesgedrag

Ze bijt wel van zich af, zegt ze. ‘Als ik iemand op inhoud kan aftroeven, doe ik dat. Interrumperen doe ik gerust, ook al heb ik dat moeten leren. In het begin was ik onzekerder, nu durf ik er te zijn. De overtuiging dat ik iets te vertellen heb is na al die jaren wel ingedaald.’
Te vaak ziet ze mannelijke collega’s poppetjes tellen. ‘Hoeveel fractieleden zitten er van mijn partij in de raad en hoeveel macht heb ik dan? Met dat haantjesgedrag heb ik dus niets. Misschien ben ik ook wel geen typische politicus’, lacht ze.

 'Ik wilde overal over meepraten en niet het minst ingewikkelde onderwerp toegeschoven krijgen.'

Coachen

Ze vertelt over haar werk als opleidingsfunctionaris bij VieCuri MC, een ziekenhuis in Venlo. ‘Ik ben daar juist gewend om te coachen, om te kijken naar en mee te gaan met de ander. In de raad moet ik een heel andere kant van mezelf laten zien, wat wel eens lastig is.’

’s Nachts ligt Berkers wel eens wakker als ze vanaf de publieke tribune commentaar heeft gehoord. Of een man ook wakker zou liggen, ze betwijfelt het. ‘Het ging over het sluiten van basisscholen, waar ik om allerlei redenen voorstander van ben. Maar op de tribune zaten ouders, met kinderen op die scholen. Als zij dan iets roepen, raakt me dat en voel ik me kwetsbaar.
Je kunt ook niet in gesprek op zo’n moment, je kunt je dus niet verdedigen. Daarbij zit ik daar vanuit mijn integriteit, met de beste bedoelingen. Dan is het pijnlijk om aangevallen te worden.’ Of ze die kwetsbaarheid deelt met haar partijgenoten? ‘Nee’, antwoordt ze resoluut.

Meer affiniteit

Dat vrouwen een meerwaarde hebben in de gemeentepolitiek staat voor Berkers als een paal boven water. ‘Alleen al de keuze voor onderwerpen is anders. Ik heb als vrouw meer affiniteit met bijvoorbeeld minderheidsgroepen. Zo maak ik me ontzettend hard voor het behoud van het Klokken-museum. Niet alleen omdat het een prachtig museum is, maar ook omdat het een mooie werkervaringsplek is voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.’ 

Vrouwelijke bril

Maar ook de vrouwelijke bril biedt iets extra’s. ‘In het sociaal domein ging het een paar jaar geleden over wederkerigheid. Als je hulp nodig hebt, krijg je een keukentafelgesprek waarin wordt bekeken wat de hulpvrager zelf kan doen voor een ander.’ Feller: ‘Maar hoe doe je dat? De meeste mensen vragen pas hulp als ze tot over hun oren in de stress zitten. Hoe kunnen ze dan nog iets betekenen voor een ander? Een mannelijk raadslid zou dit gewoon aanhoren, een vrouwelijk raadslid voelt beter waar het over gaat.

'In het begin was ik onzekerder, nu durf ik er te zijn. De overtuiging dat ik iets te vertellen heb is na al die jaren wel ingedaald.’ 

Utopie

Niet toevallig. Ze doelt op de rol die vrouwen vaker hebben: die van moeder, maar zeker ook die van mantelzorger. En dus weten ze dat wederkerigheid vaak een utopie is.
Zelf is Berkers ook mantelzorger. Náást haar 24-urige werkweek in het ziekenhuis, haar gezin, het raadlidmaatschap en de verantwoordelijkheid voor het boerenbedrijf van haar overleden broer. Juist die combinatie maakt dat ze geen tijd meer over heeft om ook nog actief te zijn in het verenigingsleven. En dat is nou precies waar ze zich lang druk over gemaakt heeft. 

Zichtbaar zijn

‘Als politicus moet je zichtbaar zijn en dus actief zijn in allerlei verenigingen. Bij het CDA is dat zelfs verplicht. Maar met al mijn verantwoordelijkheden zou ik niet weten wanneer ik dat nog moet doen. Ik heb mezelf daar vaak vragen over gesteld: leg ik mezelf dit op? Maar het kan nu simpelweg niet. Die conclusie heb ik een plekje moeten geven. Ik denk dat mannen minder rollen hebben te vervullen, zeker geen rollen die veel emoties met zich meebrengen, zoals die van mantelzorger.’

Voldoening

Ze heeft het ook in haar omgeving gezien. Zoals de vrouwelijke fractievoorzitter die vroegtijdig is gestopt en voor haar gezin koos. Zo zijn er meer vrouwelijke raadsleden voor wie het een hele klus is om werk, politiek en gezin te combineren. ‘Daarom is het ook zo ontzettend belangrijk om voor jezelf na te gaan of het raadswerk écht past in je leven.’

Zelf haalt Berkers er veel voldoening uit. En ja, concludeert ze, ze heeft zich inderdaad ontwikkeld, zoals elf jaar geleden de bedoeling was. ‘Spreken in het openbaar, debatteren, samenwerken, beleidsstukken lezen, ik heb het allemaal geleerd.’

Leukste

Wat ze het leukst vindt van dit werk? ‘Ik kom in contact met allerlei mensen die ik in mijn dagelijks leven niet zou tegenkomen. Ik kom op plekken waar ik anders nooit zou komen. Dat is een verrijking voor mezelf als mens. Ik heb als raadslid een ambassadeursrol, merk ik, omdat veel inwoners geen idee hebben hoe het gemeentebestuur werkt. Het is leuk om die mensen de weg te wijzen.’

Tips

• Doe het gewoon, waarom niet?
• Maar bekijk wel goed of het écht in je leven past.
• Zorg dat je de inhoud goed kent: zo bereik je anderen en voel je jezelf zekerder.
   

Onderzoek

De gemeenteraad is geen goede afspiegeling van de samenleving dat bleek uit een verkennend onderzoek onder raadsleden uit de 31 grote gemeenten, uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Een betere afspiegeling is nodig want een raad met meer jongeren, vrouwen en raadsleden met een niet-Nederlandse achtergrond is beter in staat de inwoners te vertegenwoordigen. Lees hier meer over het onderzoek.

Serie interviews

Dit is het tweede interview in een reeks over diversiteit en inclusiviteit in de gemeenteraad. Eerder verscheen het interview Politiek is niet voor mij weggelegd, dacht ik, een gesprek met het Amsterdamse GroenLinks raadslid Simion Blom.
Voor deze serie zijn raadsleden met een migratieachtergrond en vrouwelijke raadsleden door Marielle van Bussel geinterviewd over waar ze in de raad tegenaan lopen, welke ondersteuning zij nodig hebben, wat ze hebben bereikt en hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen.