Inspreken bij raadsvergadering is mosterd na de maaltijd

Inwoners en belanghebbenden maken het liefste van hun inspreekrecht bij de raad gebruik als er nog invloed mogelijk is om beleid en afspraken te wijzigen. Het is daarom verstandig om met regelmaat ronde-tafel-sessies te houden, inspreken mogelijk te maken bij commissievergaderingen of andere vormen van inspraak ruim vóór de raadsvergadering te houden. “Inspreken tijdens een raadsvergadering wordt vaak ervaren als mosterd na de maaltijd”.

Deze aanbeveling en conclusie geven vijf studenten van de Thorbecke Academie in het onderzoek naar de werking van burgerparticipatie en het inspreekrecht bij gemeenteraden. De studenten, Arthur Heeg, Leon Hakze, Bastiaan Hofstede, Julian Uil en Jeroen Veffer, bestudeerden de inspraakverordening van vier gemeenten, Haarlem, Oldambt, Raalte en Súdwest-Fryslân en spraken met griffiers en raadsleden over de bijdrage, aandacht en organisatie van het inspreekrecht voor inwoners.

Tijdig inspreken

Om te voorkomen dat het inspreekrecht te laat komt, zijn in Raalte en Súdwest-Fryslân de momenten voor inspraak voor inwoners naar voren gehaald. Het voordeel daarvan is dat inwoners actief kunnen meedoen aan het vormgeven van beleid. In Raalte is de raad daartoe uitgedaagd om te voorkomen dat de raadsleden van het college alleen maar te horen zouden krijgen dan elk voorstel wordt gedragen door de inwoners.

Beperkte tijd

Tijdig inspreken geeft echter toch ook dilemma’s. “Een dilemma is of er voldoende tijd wordt uitgetrokken voor het inspreken”, vertelt de Haarlemse griffier Marnix Philips in het onderzoek. “Er komt bijvoorbeeld een voorstel vanuit het college en dan heb je een beperkte tijd om het voor te bereiden en dan hebben de inwoners ook maar een beperkte tijd om via het inspraakrecht kenbaar te maken wat zij ervan vinden. Als ik naar Haarlem kijk, worden de insprekers zeer serieus genomen. Er worden verdiepende vragen gesteld. En voor je het weet ben je een uur of anderhalf uur verder.” Dat geeft raadsleden voldoening, maar tegelijkertijd horen raadsleden niet terug of inwoners tevreden zijn. Bovendien is er nog het probleem dat raadsleden niet elke inspreker gelijk kunnen geven en dus soms ook “nee” moeten zeggen. “’’Nee’, zeggen is het minst leuke deel van het raadslidmaatschap. Je moeten mensen teleurstellen omdat je het algemeen belang dient. Het zou daarom misschien goed zijn als het college de raad eerder betrekt om erachter te komen of er draagvlak is in de samenleving en in hoeverre de raad vindt dat inwoners moeten worden betrokken voordat een college een besluit neemt.”

Google en website

De mogelijkheden om in te spreken zijn voor inwoners niet altijd helder. De studenten van de Thorbecke Academie constateren dat drie van de vier gemeenten een overzichtelijke website hebben met heldere en duidelijke stappen hoe je gebruik kunt maken als inwoner van het inspreekrecht. “De startplaats voor velen is tegenwoordig Google bij het zoeken naar informatie. Wanneer men de term ‘’inspreken gemeente X’’ invoert, moet de gemeentelijke website gelijk naar voren komen. Een algemene informatiepagina omtrent alle inspraakmogelijkheden moet goed vindbaar zijn op website van de gemeente, niet weggestopt achter vele klikken”, zo luidt hun aanbeveling. Regelmaat in de mogelijkheden tot inspraak en een duidelijk aanspreekpunt, bijvoorbeeld de raadsgriffie, is ook bevorderlijk voor het goed gebruik kunnen maken van het inspreekrecht.

Transparant

Cruciaal om inwoners een plek te geven in het gemeentelijke besluitvormingsproces is ook dat vooraf duidelijk moet zijn welke beleidskeuzes er zijn gemaakt en welke nog open staan. “Zorg er dus voor dat de verwachtingen aan beide zijden van de tafel gelijk zijn. Als de burgers het gevoel krijgen dat zij met een kluitje in het riet worden gestuurd is het inspreekrecht geen lang leven beschoren”, aldus de student-onderzoekers.

Right to Challenge (uitdaagrecht)

Een relatief nieuwe vorm van burgerparticipatie is het Right to Challenge. De gemeente heeft hierin een faciliterende rol. Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat de gemeente(raad) welwillend staat tegenover groepen inwoners die gebruik willen maken van het uitdaagrecht en zelf beleid of uitvoering willen overnemen. Zij adviseren om te starten met kleinschalige pilots. “Als er een goed plan op tafel ligt en er een groep burgers enthousiast is om dit uit te voeren dan is dit een unieke kans om dit lerende proces samen aan te gaan. Dit vergroot namelijk de betrokkenheid van de burgers”.

Meer informatie

Het onderzoek wordt vanwege de omvang beschouwd als een eerste aanzet voor een ruimer uit te voeren onderzoek naar de werking van het inspreekrecht en de plek van inwoners in de raadszaal. Voor wie het onderzoek “Burgerparticipatie. Een plan van aanpak voor het vraagstuk: inwoners in de raadszaal” wil teruglezen, klik hier.