Instrumentarium van de raad; toereikend of té omvangrijk?
De invoering van het dualisme in 2002 moest meer duidelijkheid en evenwicht brengen in de verhouding tussen de raad en college. Benadrukt werd dat het college bestuurt en uitvoert; de raad stelt de kaders en controleert. De raad werd tevens toegerust met verschillende nieuwe instrumenten, om zo beter invulling te kunnen geven aan zijn kaderstellende en controlerende verantwoordelijkheden.
Het onderzoek Om de controle van de raad heeft onder de loep genomen wat de werking is van het (juridische) instrumentarium van de raad in de praktijk. In tien gemeenten is onderzocht hoe gemeenteraden gebruik maken van het beschikbare instrumentarium, en op welke wijze zij daarmee hun controlerende en kaderstellende rol invullen.
Instrumentarium
Uit het onderzoek komt naar voren dat het beschikbare instrumentarium als toereikend, en door sommigen zelfs als te omvangrijk wordt beschouwd. De variëteit in de toepassing van het instrumentarium blijkt in de lokale bestuurspraktijk groot. Het onderzoek laat zien dat er niet alleen verschillen zijn in de wijze waarop in gemeenten de instrumenten worden geïnterpreteerd en gebruikt, maar dat daarbij soms ook de wet verkeerd wordt geïnterpreteerd of zelfs genegeerd. Voorbeelden hiervan zijn het verplichte doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoek en het verstrekken van (financiële) fractieondersteuning.
Voor de bühne
Er zijn weliswaar voldoende instrumenten voor raadsleden beschikbaar, maar deze worden niet altijd goed gebruikt, zoals bijvoorbeeld de rekenkamer. Het komt ook voor dat instrumenten verkeerd worden gebruikt, zoals voor het bedrijven van politiek (‘voor de bühne’), in plaats van om daadwerkelijk informatie te vergaren ten behoeve van de controlerende en kaderstellende rol van de raad. Deze opvattingen komen deels voort uit de gedachte dat controle apolitiek moet zijn. Het onderzoek is kritisch op deze stelling; de keus waarop je als raadslid je controlerende werk richt, is deels een politieke keus. Dat neemt niet weg dat informatie vragen wel een doel moet dienen. Goed controleren betekent dat je ook iets moet ‘doen’ met de verkregen informatie.
Om de controle door de raad
Het onderzoek Om de controle door de raad is uitgevoerd door Klaartje Peters en Peter Castenmiller namens Stichting Decentraalbestuur.nl in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden maakte deel uit van de begeleidingscommissie.
