Integer gedrag vergroot macht en invloed gemeenteraad
Gemeenteraden waar integriteit hoog op de agenda staat, zijn zelfverzekerder. Dit type gemeenteraden worden serieuzer genomen en zijn beter in staat hun controlerende rol te vervullen. Ook de kwaliteit van de besluitvorming wint erbij. “Belangrijke argumenten en perspectieven komen beter voor het voetlicht”.
Leonie Heres, bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, maakte tijdens de Dag voor de Raad duidelijk wat de rol en betekenis van integriteit is voor de macht en invloed, en daarmee de rol en positie van de gemeenteraad.
Burgers
Aandacht voor integer handelen is belangrijk want integriteitskwesties doen afbreuk aan het vertrouwen van burgers in de overheid. Daarom investeert de overheid veel in maatregelen, beleid, handreikingen en gedragscodes om de integriteit van het openbaar bestuur te vergroten. Maar de praktijk blijkt volgens Heres weerbarstig.
Mijnenveld
In de politieke werkelijkheid blijkt integriteit helaas vaak een mijnenveld, weet zij. Een geliefd gespreksonderwerp is het daardoor niet. Jammer, vindt Heres: ‘Een constructief gesprek over dit onderwerp is bij uitstek de verantwoordelijkheid van de hoogste democratische organen die we hebben in Nederland, en dus ook van u als gemeenteraad.’ Macht en invloed bestaan volgens haar bij de gratie van integriteit.
Ombudspolitiek
Problematisch is volgens Heres dat normen en opvattingen over integriteit doorlopend veranderen. ‘Kijk naar discussies over ombudspolitiek en netwerkcorruptie, of over omgangsvormen en grensoverschrijdend gedrag. Daar zijn we het in Nederland nog niet over eens.’
Emotioneel
Dat kan ook bijna niet anders, denkt Heres. Integriteit is sterk verbonden met de eigen identiteit en de groep waartoe iemand (niet) behoort. Erop aangesproken worden is mede daardoor emotioneel en beladen. Zeker als dat gebeurt door iemand die niet tot de eigen groep, politieke ideologie, fractie behoort.
Politiek wapen
Soms ook wordt integriteit als politiek wapen ingezet, om tegenstanders zwart te maken, of verdachtmakingen te zaaien. ‘Als dat gebeurt, dan ondermijnt dat juist het gezag van de raad’, aldus Heres. Maar ontsporingen komen lang niet altijd voort uit politieke belangen, ‘soms door net niet de juiste toon kiezen in het debat. Iets wordt gevoeld als politieke aanval, terwijl dat misschien helemaal zo niet bedoeld is.’
Blinde vlekken
Heres wijst er verder op dat integriteitsschendingen lang niet altijd bewust worden begaan. Daarbij komt dat ieder mens blinde vlekken heeft. ‘Er zijn allerlei redenen waardoor mensen over de morele grenzen heen gaan, zonder dat dat per se de bedoeling was. Het begint vaak met goede bedoelingen en glijdt af.’
Gedragscode
Gedragscodes helpen, maar bieden volgens Heres niet meer dan houvast. ‘Daarin staat waarover we het al eens zijn. Uiteindelijk moet u die kaders, die gedragscodes, die wet- en regelgeving in concrete situaties interpreteren en toepassen op situaties van uzelf, van uw collega en raadsleden. Dan blijkt het ineens een stuk ingewikkelder te zijn. Wanneer is iets een persoonlijk belang? Hoe dichtbij kunnen de familie- en vriendschaps- of zakelijke relaties zijn om van persoonlijk belang te spreken?’
Gesprek
De hoogleraar nodigde de raadsleden tijdens de Dag voor de Raad vooral uit om niet pas in gesprek te gaan als er (vermeende) integriteitschendingen zijn. Liever eerder en op een constructieve manier, ‘om in het politieke en publieke debat met elkaar te bepalen wat de gedeelde waarden en normen zijn.’ En dus niet zozeer over wat wenselijk of het nastreven waard is. In haar woorden: ‘Voer het gesprek over wat integriteit ons biedt, waartoe het ons toe uitdaagt en inspireert.’
Meer informatie
Wil je meer lezen over hoe om te gaan met integriteit bezoek en lees dan de artikelen op onze themapagina integriteit.
