Integriteit: zorg dat het raadsbeleid wordt

De houding van de burgemeester, de cultuur in de gemeenteraad, de aanwezigheid van lobbygroepen, tijdsgebrek van raadsleden en de mate waarin de raad lijkt op andere raden zijn factoren die van invloed zijn voor succesvol integriteitsbeleid. Dit blijkt uit een masteronderzoek dat is uitgevoerd door Marcus Nout van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Aandacht verslapt

Raadsleden moeten meer controleren of de leiding van de raad stuurt op integriteit. Daarnaast ligt er een taak voor het rijk. Het rijk zou meer moeten nagaan of het integriteitsbeleid in gemeenten van voldoende niveau is. Want uit het onderzoek blijkt dat integriteitsbeleid vaak incident gedreven is, waarbij als zich geen incidenten meer voordoen, de aandacht weer verslapt.

Zorgen om collega’s

Maar liefst twintig procent van de raadsleden maakt zich zorgen over de integriteit van collega raadsleden. Raadsleden hebben zorgen over raadsleden met banden met motorclubs, raadsleden met een strafblad of de aanwezigheid van een twijfelachtige kennissenkring. Deze zorgelijke feiten kwamen al in 2018 naar voren in onderzoek door het programma EenVandaag en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. In dat onderzoek bleek ook dat raadsleden dat het schort aan preventie: vaak worden raadsleden niet worden gescreend en nevenfuncties worden niet volledig opgegeven.

Aanbevelingen

Om het integriteitsbeleid succesvoller te maken, doet de onderzoeker de volgende aanbevelingen:

• Bewustzijn en controle
  Zorg dat de gemeenteraad zich bewust is van de factoren die van invloed zijn op integriteitsbeleid. De raad moet controleren of de leiding van de raad zich voldoende voor integriteitsbeleid inzet.
• Rol voor het rijk
  Zorg voor preventief beleid en voorkom dat de raad pas ageert nadat er zich schendingen hebben voorgedaan. Het rijk zou hierin het voortouw kunnen nemen door standaardeisen voor integriteitsbeleid te formuleren waaraan gemeenteraden moeten voldoen. 
  De ‘Handreiking integriteitstoetsing kandidaten voor decentrale politieke partijen’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties zou zich naast de werving van gemeenteraadsleden, ook moeten richten op integriteitsbeleid tijdens de raadsperiode.
• Meer bekendheid
  Meer voorlichting aan gemeenten en gemeenteraden door belangenorganisaties zoals de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de VNG is wenselijk. Met integriteitsprogramma’s waarmee gemeenten aan de slag kunnen en trainingen over hoe integriteit ingericht kan worden en monitoring door de raad. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat het aanbod aansprekend en relevant is, want anders krijgt het niet de aandacht door tijdgebrek of desinteresse.
• Vindt niet het wiel uit 
  Gemeenteraden hoeven niet alles zelf te bedenken. Ga bij collega gemeenten te rade, want er is al veel materiaal beschikbaar dat andere gemeenten gebruiken.
   

Meer informatie

- Welke factoren hebben invloed op het nemen van maatregelen ter bevordering van de integriteit van de gemeenteraad? Masterscriptie Marcus Nout, faculteit Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit.
- Raadsleden maken zich zorgen om integriteit, artikel over het onderzoek van EenVandaag en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
- Toolkit Democratische Weerbaarheid, artikel over de Toolkit, deze is beschikbaar op de digitale leeromgeving.
- Kennisclip belangenverstrengeling (video van 3,5 minuut).
- Leerlijn Recht, integriteit en veiligheid in de digitale leeromgeving.