Inwoners betrekken? Maak eerst een foto van de lokale democratie!
Voordat je een lokaal referendum of een G1000 begint of burgers een buurtbegroting laat maken, ga je als raad eerst in gesprek met je inwoners over hoe je eigen lokale democratie er uit ziet. Maak samen met de inwoners als het ware eerst een ‘foto van de democratie’ van jouw gemeente. Aan de hand van een dergelijke beschrijving van de eigen democratie kunnen raadsleden vervolgens vaststellen op welke wijze burgers het beste betrokken kunnen worden bij de eigen democratie.
Dit blijkt uit het rapport ‘Raadswerk is Maatwerk – Hoe kun je als raad(slid) meer kleur geven aan de lokale democratie?’ dat is opgesteld onder leiding van Laurens de Graaf en Linze Schaap van de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Raadsleden hebben de neiging om eerst met elkaar in discussie te gaan over welk instrument zij willen inzetten om de deelname van inwoners aan de lokale democratie te vergroten. Dit soort debatten verzanden snel in politiek-dogmatische discussies, concluderen de schrijvers van Raadswerk is Maatwerk. Daarom doen raadsleden en dus gemeenteraden er verstandig aan om niet zelfstandig vast stellen hoe de kwaliteit van de lokale democratie er uit ziet. Het is zinvoller, zo bepleiten de schrijvers om eerst als raadsleden onderling en met de lokale gemeenschap in gesprek te gaan over de kwaliteit van de lokale democratie aan de hand van de vijf aspecten van democratie (meedoen, burgerlijke vaardigheden, invloed, deliberatie en legitimiteit).
In dat gesprek zouden volgens ‘Raadswerk is maatwerk’ vragen centraal moeten staan als:
- Hoe scoort onze lokale democratie op de vijf aspecten van democratie: meedoen, vaardigheden, invloed, deliberatie en legitimiteit?
- Welk beeld levert dat op? Gebruik hierbij de mogelijkheid om het gesprek door derden (griffie en de lokale rekenkamer(commissie) te laten organiseren om het gesprek uit politiek vaarwater te houden.
- Overweeg het uitvoeren van een democratiescan, eventueel aan de hand van een soort visitatie van (gelote of juist actieve) bewoners, aangevuld met raadsleden die in andere gemeenten actief zijn. Of schakel hiervoor een extern (onafhankelijk) advies- of onderzoeksbureau in.
- Op basis van de democratiescan kunnen raad en burgers met elkaar in gesprek over wat wenselijk is.
- Roep zo nodig een tijdelijke (raads)commissie in het leven (wellicht met burgerleden) om de lokale democratie te monitoren.
Thermometer van de lokale democratie
Nadat de raad, samen met de inwoners, heeft vastgesteld hoe de eigen democratie er uit ziet, komen de volgende vragen aan de orde. Wil de raad of de inwoners beter meedoen? Of wil de raad de invloed van de inwoners vergroten? Of gaat het om de legitimiteit van de eigen lokale democratie?
Het rapport ‘Raadswerk is Maatwerk’ biedt aan de hand van vijf democratische aspecten een handig overzicht van wat het beste werkt.
Wat betekent deze thermometer van de lokale democratie? Als de raad bijvoorbeeld merkt dat inwoners te weinig meedoen en de gemeenteraad wil stimuleren dat inwoners meer meedoen (het vergroten van de zogeheten inclusie) dan doet de raad er verstandig aan om niet te beginnen met een participatief begrotingstraject, maar dan kan de raad beter een lokaal referendum houden. Wanneer de raad ervaart dat in haar eigen democratie burgers te weinig of ontbrekende vaardigheden en deugden hebben, die van belang zijn voor een goed functionerende eigen democratie, is het aan de raden voor de raad om te blijven inzetten op burgerparticipatie.
De thermometer laat dus zien dat aan de hand van de groene en rode bolletjes wat je als raad wel en niet het beste kan doen wanneer je wilt dat burgers meer meedoen, hun burgerlijke vaardigheden ontwikkeld worden, hen meer invloed wil geven, meer medebeslissingsrecht en wat er nodig is als je de legitimiteit van je lokale democratie wil vergroten. Deze do’s en don’ts vormen dus de belangrijkste adviezen en tips aan de gemeenteraad om de participatie van inwoners professioneler en op een volwassen wijze aan te pakken en te organiseren.
Burgerbetrokkenheid
De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden heeft de Tilburgse wetenschappers De Graaf en Schaap gevraagd om ‘Raadswerk is Maatwerk’ te schrijven om adviezen en aanbevelingen te doen zodat raden beter in staat inwoners te betrekken om het functioneren van de lokale democratie te versterken. ‘Raadswerk is Maatwerk’ dient er daarom ook toe dat de volksvertegenwoordigende rol van de raad wordt versterkt, en daar waar mogelijk ook de controlerende rol van de raad
Rapport ‘Raadswerk is Maatwerk’
De komende weken zal er in berichten op de website aandacht besteed worden aan het rapport ‘Raadswerk is Maatwerk’. Dit is het eerste bericht over de onderzoeksresultaten uit het rapport ‘Raadswerk is Maatwerk’.
Klik hier om het gehele rapport ‘Raadswerk is Maatwerk, Hoe kun je als raad(slid) meer kleur geven aan de lokale democratie’ te lezen.
Over dit rapport is ook een persbericht verschenen vanTilburg University in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Zie daarvoor: Raadswerk is maatwerk: nieuw instrument voor verbeteren lokale democratie.
