Keuze burgemeester zaak van de raad

Raadsleden zijn zich vaak onvoldoende bewust dat zij de regie voeren op het proces van de keuze van een nieuwe burgemeester. Hoewel de sollicitatiebrieven bij de Commissaris van de Koning (CdK) binnenkomen, is de keuze aan de raad met welke sollicitanten het gesprek wordt gevoerd. De CdK heeft slechts een adviserende rol. 

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt het belangrijk om raadsleden te ondersteunen zodat de raad zijn rol als hoogste bestuursorgaan kan vervullen. In het proces om te komen tot de keuze van een burgemeester is de raad sinds 2002 aan zet. In dat jaar werd het aanbevelingsrecht geïntroduceerd.

De invloed van de raad

In de praktijk heeft de raad daardoor het keuzerecht wie burgemeester wordt en dus ook met wie de sollicitatiegesprekken worden gevoerd. De CdK fungeert als brievenbus voor de sollicitatiebrieven en heeft wel de gelegenheid om de vertrouwenscommissie uit de raad te adviseren met wie het sollicitatiegesprek wordt gevoerd. Er is geen verplichting voor de vertrouwenscommissie uit de raad om dat advies van de CdK te volgen.

Het is vervolgens de vertrouwenscommissie van de raad die sollicitatiegesprekken voert met de door haar (mede-)bepaalde kandidaten. Daarna is het wederom de gemeenteraad die uit deze kandidaten op aanbeveling van haar vertrouwenscommissie een beste kandidaat en een tweede optie kiest. De CdK voegt hier zijn/haar advies aan toe en daarna is het aan de minister van binnenlandse zaken (BZK) om de kandidaat te laten screenen door de AIVD.[1] Indien geen problemen naar voren komen wordt de kandidaat daarna door de minister voorgedragen aan de koning voor zijn of haar officiële benoeming, dit laatste is een formaliteit. De praktijk sinds 2002 is dat de keuze van de gemeenteraad altijd is gevolgd.

Misvattingen

Over het keuzeproces van de burgemeester bestaan nog veel misverstanden, zowel bij politici als in de media. Deze misvattingen worden veelal veroorzaakt door het idee dat oude gewoonten en processen van voor 2002 nog steeds van kracht zijn. Voor 2002 maakten burgemeesterslobbyisten in de Tweede Kamer in samenspel met CdK’s de dienst uit. Het leidde er toe dat gemeenten altijd een burgemeester kregen van dezelfde politieke kleur. Sinds 2002 komt het steeds vaker voor dat het belang van de politieke kleur van de nieuwe burgemeester ondergeschikt is aan de kwaliteit van de burgemeester. Ook is de invloed van de Tweede Kamer fors verminderd: de keuze voor een nieuwe burgemeester wordt niet langer in Den Haag gemaakt maar door de gemeenteraad.

Extra informatie

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden voert in het kader van de bewustwording van raadsleden over de rol van de raad bij de keuze van de burgemeester een informatiecampagne. Raadsleden van de gemeenteraden die beginnen met de zoektocht van een nieuwe burgemeester worden door de vereniging geïnformeerd over de rechten en mogelijkheden van de raad in het zoekproces. Deze informatie bestaat uit een infographic, video’s en modules die ook terug te vinden zijn op de digitale leeromgeving voor raadsleden.

[1] Bij benoemingen voor gemeenten met 50.000 inwoners of meer en bij hoofdsteden van provincies wordt de voordracht van de minister van BZK eerst besproken in de ministerraad.