Meer kans op diversiteit meningen in versplinterde gemeenteraden

Rekensommetje: anno 2022 tellen de gemeenteraden 142 partijen meer dan in 2018. Een teken van politieke erosie? Henk Bouwmans, directeur van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, nuanceert die veel geuite bewering. Zolang geen sprake is van een vechtcultuur en partijen effectief samenwerken komt het goed, is zijn overtuiging.

“Het woord fragmentatie veronderstelt dat de lokale democratie uiteenvalt, stuk aan het gaan is" zegt hij. "Dat lijkt een logische redenering, maar het is een onterechte” aldus Bouwmans. “Versplintering zoals we die nu zien kun je ook interpreteren als een manier om meer inwoners mee te laten praten en -beslissen over plannen en activiteiten in de gemeente en over besluitvorming.”

Pas op de plaats

Zo bekeken is fragmentatie niet verkeerd, maar ook een kans. Veel partijen in de raad betekent immers ook meer diversiteit en inwoners die zich vertegenwoordigd voelen. “Het zijn vooral bestuurders die klagen over het grote aantal partijen”, weet Bouwmans. “Zij hebben het idee dat zij dan niet dóór kunnen met hun plannen. Het dwingt ze tot een pas op de plaats. En ze moeten meer overleg voeren met de raad.”

Spek en bonen

Een groot verschil met de eerder gangbare praktijk van een decennium of meer geleden, aldus Bouwmans. “Toen had je twee of drie partijen die de dienst uitmaakten. De rest zat er min of meer voor spek en bonen bij. In de huidige situatie kunnen meer stromingen uit de samenleving een rol hebben in de besluitvorming. Dan kun je met evenveel recht stellen: winst voor de lokale democratie.”

Niet gehoord zijn

Zelfs als inwoners uit protest hebben gestemd, kunnen raden daar naar zijn idee hun voordeel mee doen. “Kiezers hebben dan kennelijk het gevoel dat ze niet gehoord zijn. Des te belangrijker dat je ook daarover in de raad met elkaar in gesprek gaat. En dat je als bestuurder ruimte biedt om dergelijke signalen aan tafel te bespreken. Voor de raad is het een signaal om te luisteren wat er achter kennelijke onvrede zit.”

Niet in campagnestand blijven

Wat volgens hem in tijdens van versplintering meer dan ooit telt zijn goede omgangsvormen en onderlinge bejegening. “Wat je vaak ziet gebeuren bij kleinere partijen is dat zij in de campagnestand blijven staan. Die modus gaat over het groter en zichtbaar maken van verschillen.” In de praktijk en buiten verkiezingstijd zijn die vaak niet eens zeer groot, beweert hij.

Samenwerken moet

“Wil je als raadslid succesvol zijn en punten realiseren, dan moet je samenwerken. Alleen dat levert meerderheden op die nodig zijn om dingen voor elkaar te krijgen. Je moet bondjes sluiten, overleggen met collega’s in de raad. Dan kom je tot gedragen keuzes.”

Omgangsvormen zijn meteen het thema van de vereniging in 2022, legt Bouwmans uit. “Wat gun je elkaar? Hoe voer je het overleg met elkaar? Vecht je elkaar de tent uit, dan kom je nergens. Uiteindelijk ook niet als individuele politieke partij.”

Altijd volksvertegenwoordiger

Hij verzet zich tegen het strakke onderscheid dat sinds 2002 gemaakt wordt tussen de rollen van de raad: de kaders stellende rol, de volksvertegenwoordigende rol en de controlerende rol. “Dit suggereert dat die drie rollen gelijkwaardig zijn”, zegt hij. “Maar raadsleden zijn áltijd, bij alles wat ze doen, volksvertegenwoordiger.”

Effectiviteit telt

Zijn vereniging wil het de komende tijd en zeker in het begin van de raadsperiode, vooral hebben over effectiviteit. “Voor ons telt: wat voor volksvertegenwoordiger ben je? Die invulling dien je als raadsleden van elkaar te kennen. Vervul je een ombudsfunctie? Of hecht jij meer belang aan de bestuurlijke stabiliteit? Ben je iemand die vooral moties vertolkt van de inwoners? Het mag allemaal, maar uiteindelijk gaat het erom: hoe doe je dat sámen?” Dat uitvinden is volgens hem een belangrijk accent in het (informele deel van het) inwerkprogramma.