Menno Hurenkamp: burgerparticipatie is geen wondermiddel

Burgerparticipatie is geen wondermiddel. Het is daarom ook niet altijd de juiste oplossing wanneer er sprake is van bestuurlijke versplintering. Belangrijk is wel dat de gemeenteraad zichtbaar blijft en er voor zorgt meer te zijn dan een procesbemiddelaar. 

Het zijn enkele van de tips die Menno Hurenkamp, politicoloog en universitair docent aan de Universiteit voor Humanistiek, afgelopen zaterdag gaf als spreker bij de burgerparticipatiebijeenkomst Raad in Beweging van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Tijdens deze bijeenkomst ging Hurenkamp in op de probleemgebieden van burgerparticipatie. Volgens hem is burgerparticipatie allerminst een nieuw concept en wordt het al sinds 1974 gebruikt. Weliswaar in steeds een iets andere invulling, maar de strekking is hetzelfde.

Volgens Hurenkamp wordt participatie niet alleen ideologisch verantwoord, maar is het soms ook een te makkelijke oplossing richting burgers. Volgens hem maakt burgerparticipatie deel uit van de representatieve democratie, maar wordt er te makkelijk over de uitvoering gedacht. Zo wijst hij naar vier kwesties die voor problemen kunnen zorgen binnen het participatiegedeelte: tegenstrijdige verwachtingen, populisme, montessoridemocratie én commerciële participatie.

Tegenstrijdige verwachtingen

Het begrip participatie kan meerdere dingen betekenen. Participatie heeft namelijk meerdere vormen en modellen. Door deze verschillende betekenissen kan er een spanning ontstaan tussen de raad en de burgers. Het is daarom van groot belang om je als raad af te vragen waarom je participatie wil. Is dat voor draagvlak, beleidsverbetering, emancipatie of verantwoordelijkheidsgevoel? Het is belangrijk om deze vraag te kunnen beantwoorden, zodat de essentie van de participatie duidelijk is.

Populisme

Een ander mogelijk probleem kan volgens Hurenkamp populisme zijn. Dit omdat volgens hem de overheid het nooit goed kan doen. Wat echter zelden benoemd wordt is dat participatie ook tot ongelijkheid kan leiden. Zo kan een gekozen groep inwoners beleid adviseren en/of uitstippelen wat door andere inwoners als negatief ervaren worden. Dat burgerparticipatie alleen voor oplossingen zorgt is volgens Hurenkamp dan ook een foutieve aanname.

Montessoridemocratie

De opkomst van de doe-democratie leidt tot een nieuwe politieke werkelijkheid, genaamd: de Montessoridemocratie. In deze vorm is veel vrijheid voor eigen initiatief. Dit is echter niet altijd positief waarschuwt Hurenkamp. De gemeenteraad trekt zich op deze manier terug en de verhoudingen tussen burgers, bestuur en ambtenaren worden informeler. Prettig voor wie maatschappelijk handig is, maar om gewone mensen te vertegenwoordigen volstaat dit niet. Deze niet gestructureerde versie van de lokale overheid laat namelijk kwetsbare groepen achter, omdat zij niet altijd daarop in kunnen spelen.

Commerciële participatie

Tot slot kan burgerparticipatie er voor zorgen dat de participatie in verschillende kan worden uitbesteed aan commerciële bedrijven, wat invloed heeft op de resultaten en de daadwerkelijke mate van participatie. Volgens hem gebeurd dit al op regelmatige basis, waardoor er een verdere commercialisering in de democratie sluipt.

Adviezen om mogelijke burgerparticipatie problemen te lijf te gaan

Om bovenstaande participatieproblemen tegen te gaan geeft Hurenkamp de volgende tips voor volksvertegenwoordigers:

• Schep helderheid richting burgers, beloof geen dingen die je niet kunt waarmaken.
• Zet het onderwerp centraal en niet de burgerparticipatie.
• Wees zichtbaar en zorg er voor dat je meer bent dan een procesbemiddelaar.
• Blijf betrokken en koppel terug.
• Wees je er van bewust dat participatie geen wondermiddel is. Het is dus ook niet altijd de juiste oplossing voor bestuurlijke versplintering.

Meer informatie

Lees en kijk naar de video waarin Menno Hurenkamp toelicht waarom burgerparticipatie een probleem is maar ook een oplossing kan zijn.