Minister: burgemeester blijft voorzitter gemeenteraad

De burgemeester moet voorzitter blijven van de gemeenteraad. Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken ziet niks in het idee om het voorzitterschap van de gemeenteraad in handen te geven van een gekozen voorzitter uit het midden van die raad. Dat schrijft zij aan de Tweede Kamer.

De minister geeft in haar brief een antwoord op een rapport van vijf wetenschappelijke onderzoekers. Die schreven het rapport 'Teveel van het goede. De staat van het burgemeestersambt anno 2020'. Daarin zetten zij hun voorstellen op een toekomstbestendig burgemeestersambt op een rij. Behalve het overdragen van het voorzitterschap van de raad gaat het om het overdragen van de verantwoordelijkheid voor bestuurlijke integriteit aan de commissaris van de koning, openbare orde en veiligheid beleggen bij een wethouder, een directe verkiezing van de burgemeester door de inwoners en/of betere ondersteuning van de burgemeester.

Advies VNG en NGB 

Alvorens de voorstellen van de onderzoekers af te wijzen, heeft de minister zich laten adviseren door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB). Deze beide organisaties kijken met grote scepsis naar de voorstellen voor het toekomstbestendig maken van het burgemeeestersambt, zo blijkt uit de brief van de minister aan de Tweede Kamer. Ook de minister ziet weinig heil in de voorstellen, met uitzondering van het voorstel om de ondersteuning van de zwaar belaste burgemeester te versterken.

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is door de minister niet om een officiële reactie gevraagd. De vereniging verklaarde in een zelfstandige reactie op het rapport dat eerst bepaald moet worden welke rol de burgemeester heeft en vervolgens wat dat betekent voor de wijze van aanstelling van de burgemeester. Voor de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is het hoofdschap van de gemeenteraad, de raad als hoogste bestuursorgaan in de gemeente, een cruciaal uitgangspunt. 

Dubbelrol 

De burgemeester dient volgens de minister voorzitter van de raad te blijven. Als hoeder van het lokaal bestuur kan de burgemeester volgens Bruins Slot door zijn/haar dubbele voorzittersrol (van zowel de raad als het college) het samenspel tussen college en raad juist versterken. “Gezien de toegenomen druk op de gemeenteraad vind ik het juist van belang dat de burgemeesters meer aandacht hebben voor hun rol als voorzitter van de raad”, aldus de bewindsvrouw.

Sterke hulptroepen

De rol van de burgemeester staat niet op zichzelf maar is onderdeel van een samenspel met raad en college. De minister wil daarom ook niet één functionaris in het lokale bestuur eruit vissen, maar ziet meer in het versterken van het lokaal bestuur als geheel. Daarbij denkt ze aan het versterken van de griffie, rekenkamer, fractieondersteuning en ambtelijke bijstand en het vergroten van kennis over toepassing en belang van het uitvoeren van de controlerende rol van de raad en de wijze waarop de raad de koers van de gemeente kan bepalen. Ook wil de minister een betere informatievoorziening en meer aandacht voor democratische controle op regionale samenwerkingsverbanden, alsmede investeren in een gezonde duale bestuurscultuur (macht in tegenmacht in de lokale democratie). 

Lokaal geworteld 

“De burgemeester heeft als voorzitter van de raad, voorzitter van het college en eenhoofdig bestuursorgaan een spilfunctie die bijdraagt aan de continuïteit en stabiliteit van het lokaal bestuur. De burgemeester staat in het lokaal bestuur boven de partijen en is toch lokaal geworteld”, schrijft Bruins Slot.

Functioneringsgesprekken

De raad dient volgens de minister wel serieuzer om te gaan met het voeren van functioneringsgesprekken met de burgemeester, de zogeheten klankbordgesprekken, om te voorkomen dat de burgemeester plotseling te horen krijgt dat hij/zij geen kans krijgt op herbenoeming. Volgens de minister is het belangrijk daarbij aandacht te hebben voor de positie van de burgemeester als hoeder van bestuurlijke integriteit. Die rol kan bij herbenoeming tot spanningen leiden, omdat de burgemeester bij herbenoeming in hoge mate afhankelijk is van de gemeenteraad. Om die reden moet volgens de minister de commissaris van de koning toezien op een zorgvuldig proces. Raadsleden die lid zijn van de vertrouwens- of klankbordcommissie voeren daarom (bij voorkeur jaarlijks) klankbordgesprekken voeren met de burgemeester. “Deze gesprekken dienen om signalen en feedback aan elkaar kenbaar te maken, zodat er ruimte en tijd is voor zelfreflectie en eventuele verandering van gedrag”, aldus de minister.

Meer informatie

Wil je meer lezen over de rol en positie van de burgemeester in relatie tot de rol en positie van de gemeenteraad klik dan hier op onze themapagina over de voorzitter als boegbeeld van de raad.