Netwerkscan: niet alleen wie je bent, maar ook wie je kent
Ondermijning, vriendjespolitiek en belangenverstrengeling nemen toe in Nederland – of komen vaker aan het licht. Denk aan recente kwesties in Limburg en Groningen. Om gemeenten weerbaar(der) te maken tegen dit soort situaties en het risico op netwerkcorruptie te verkleinen, heeft hogeschool Saxion een nieuw instrument ontwikkeld.
Ondermijning, vriendjespolitiek en belangenverstrengeling nemen toe in Nederland – of komen vaker aan het licht. Denk aan (vermeende) kwesties in Den Haag, Limburg en Groningen. Om gemeenten, raadsleden en bestuurders weerbaar(der) te maken tegen dit soort situaties en het risico op netwerkcorruptie te verkleinen, heeft hogeschool Saxion een nieuw instrument ontwikkeld. Het betreft een zogeheten ‘weerbaarheidsscan’, met als belangrijk onderdeel een netwerkanalyse. Na een succesvolle test bij de gemeente Eindhoven is de tool nu landelijk beschikbaar.
Onvoldoende bewustzijn
De ontwikkeling naar een netwerksamenleving kan ook ongewenst uitpakken. Partijen trekken misschien kandidaten aan die zowel een groot netwerk hebben als geld meenemen. Bij raadsleden en bestuurders is vaak onvoldoende bewustzijn over de risico’s die dit meebrengt op het gebied van integriteit en veiligheid.
Inzicht in netwerken
De weerbaarheidsscan borduurt voort op de bestaande basisscan integriteit van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Naast inzicht in de benoembaarheid en geschiktheid van een kandidaat-bestuurder, biedt de nieuwe scan gemeenten en kandidaat-bestuurders inzicht in de netwerken waarin zij zich bevinden en de mogelijke risico’s op integriteits- en veiligheidsproblemen. Transparantie en bewustzijn hierover helpen om het vertrouwen van de burger in de overheid te versterken en de afstand tussen inwoners en bestuurders te verkleinen.
Samenhang in kaart gebracht
De scan brengt niet alleen het netwerk van bijvoorbeeld een kandidaat-bestuurder in kaart, maar ook de samenhang met andere netwerken en netwerken in de lokale samenleving. Het inzicht werkt ook de andere kant op. Naast bewustzijn over mogelijke valkuilen, brengt de scan in kaart of je wel voldoende netwerken hebt om als bestuurder goed je werk te kunnen doen. Halverwege de collegeperiode gaan bestuurders opnieuw door de scan. Zo is er blijvend aandacht voor de weerbaarheid van het lokaal bestuur.
Inschattingsfout
Willeke Slingerland, lector Weerbare Democratie aan de hogeschool Saxion en mede-ontwikkelaar van de tool: “Eén inschattingsfout kan het einde van je carrière betekenen.” Volgens haar zijn losse activiteiten of contacten niet het probleem, maar gaat het om de som der delen. “Je wilt voorkomen dat je netwerk je valkuil wordt; alles draait om netwerkbewustwording.”
Landelijk beschikbaar
De weerbaarheidsscan is nu landelijk beschikbaar. De gemeente Eindhoven heeft de nieuwe tool als eerste getest. John Jorritsma, burgemeester van de gemeente Eindhoven: “De weerbaarheidsscan helpt om, met een netwerkbril op, integriteits- en veiligheidsrisico’s van ons werk beter te zien. Het voegt echt iets toe, hebben wij gemerkt. Ik hoop daarom dat alle gemeenten en politieke partijen de kans grijpen om deze in te zetten. De gemeenteraden zijn daarvoor aan zet.”
Verder ontwikkelen
De Saxion-lectoraten Weerbare Democratie en Modelleren van Maatschappelijke Impact blijven de weerbaarheidsscan, inclusief netwerkanalyse, verder ontwikkelen op basis van nieuwe inzichten die ontstaan bij de toepassing van de scan. Naast de gemeente Eindhoven hebben andere gemeenten al kenbaar gemaakt interesse te hebben in de nieuwe tool.
Meer informatie
De weerbaarheidsscan is ontwikkeld in samenwerking met de Saxion-lectoraten Weerbare Democratie en Modelleren van Maatschappelijke Impact, de gemeente Eindhoven, de Taskforce RIEC Brabant-Zeeland en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, die het onderzoek mede-subsidieerde. Gemeenten en gemeenteraden met interesse kunnen zich via weerbaarheidsscan@saxion.nl aanmelden.
