Nieuwe West-Brabantse raadsleden met procesafspraken meer grip op regio
Werkende weg proberen raadsleden van West-Brabantse gemeenten meer invloed te krijgen op het beleid en de uitvoering van de samenwerkingsverbanden waarin hun bestuurders opereren. Onder aanvoering van de 'Denktank Verbonden Partijen' ontstaan de eerste successen. 'Het is een groeiproces', zegt zowel René van Broekhoven, raadslid voor de Roosendaalse Lijst, als Caspar Rutten, CDA-raadslid in Breda.
In Halderberge, een van de 19 gemeenten die deelneemt aan de gemeenschappelijke regeling West-Brabant, lag op 12 februari 2015 een motie van raadslid Gert Logt ter tafel, die meer invloed van gemeenteraden bepleitte op wat er door bestuurders bovenlokaal wordt afgekaart. De motie voor meer samenwerking kreeg onvoldoende steun in zijn raad. Daarmee verloor Logt weliswaar een slag, maar nog niet de oorlog.
Rekenkamers in West-Brabant (er zijn er meerdere) onderzochten op datzelfde moment de rol van de raad bij 'verbonden partijen': privaat- en publiekrechtelijke organisaties waarin een gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. De regio West-Brabant is een gemeenschappelijke regeling en daarmee een publiekrechtelijke verbonden partij.
Noodzakelijke informatie om bij te sturen ontbreekt
De conclusies van de rekenkamers waren eensluidend. Die van Breda concludeerde dat 'het de gemeenteraad van Breda ontbreekt aan concrete afspraken over de informatievoorziening en aan afspraken over hoe die informatie er uit dient te zien. (…) De gemeente Breda heeft ook nog geen criteria vastgesteld op basis waarvan geconstateerd kan worden of verbonden partijen efficiënt en effectief werken en of het uit laten voeren van bepaalde taken door verbonden partijen wel of niet efficiënter is dan het zelf uitvoeren of via een contract uitbesteden van deze taken als gemeente. (…). Noodzakelijke informatie om eventueel bij te kunnen sturen, het beleid en de financiën te heroverwegen, de deelname aan de verbonden partijen te heroverwegen of eventueel te beëindigen ontbreekt.'
De raad van Breda beschikt eenvoudigweg over onvoldoende informatie om een goed oordeel te vellen over de prestaties van de verbonden partijen, zo stelde de lokale rekenkamer vast.
Raadsleden uit de regio komen bijeen
Ook op datzelfde moment was een groep raadsleden van verschillende gemeenten al een aantal keren bijeengekomen om informeel over ongeveer hetzelfde vraagstuk te praten. De griffiers van de verschillende raden hadden elkaar eveneens opgezocht. Dit alles leidde op 30 maart tot een bijeenkomst voor alle gemeenteraden in de regio, over de vraag: wat moet en wat kun je als raadslid met verbonden partijen?
Initiatiefnemer René van Broekhoven vertelde in een volle raadszaal van Breda dat Roosendaal er 32 heeft. 'Toen ik in maart 2014 raadslid werd, kreeg ik het verzoek of ik de verbonden partijen erbij wilde doen. Ik kwam er al snel achter dat het gekkenwerk was. Al die begrotingen, al die jaarstukken. Ik dacht: dat moet slimmer kunnen.' En zo kwam Van Broekhoven tot zijn initiatief om met andere raadsleden te brainstormen over meer grip op wat er bovenlokaal gebeurt, zonder te verdrinken in de enorme hoeveelheid informatie.
Een denktank 'verbonden partijen'
Inmiddels noemt de club zich de Denktank Verbonden Partijen. Nog niet alle gemeenten zijn erin vertegenwoordigd, maar dat vindt Van Broekhoven niet zo'n probleem. 'We zijn een open, apolitieke club waarin raadsleden die affiniteit hebben met dit onderwerp kunnen meedenken. Laten we eerst kijken of we meer gevoel kunnen krijgen bij verbonden partijen en of we de kennis die er nu versnipperd over aanwezig is bij raadsleden op de een of andere manier kunnen delen. Daarna zien we wel verder hoe zich dit ontwikkelt.'
Dat kennisdeling een van de grootste problemen is, onderkenden meerdere aanwezigen tijdens de bijeenkomst in Breda. Jenny Boer, raadslid van Etten-Leur, bleek zich te hebben gestort op zienswijzen die gemeenteraden kunnen indienen bij de besturen van verbonden partijen, bijvoorbeeld wanneer de raad een conceptbegroting onder ogen krijgt.
Gemeenteraden wisten niets van standpunten van andere gemeenteraden
'Wij waren niet tevreden, omdat er met onze zienswijze niets werd gedaan', vertelde Boer. 'We wisten ook niet wat andere gemeenten voor zienswijzen hadden ingediend. Ik loop al een tijdje mee en zie dat het al lang zo gaat. Daarom heb ik vorig jaar van alle griffiers de zienswijzen opgevraagd op stukken van de omgevingsdienst, de veiligheidsregio en regio West-Brabant.'
Wat bleek? De zienswijzen van gemeenteraden in de regio vertonen grote overeenkomsten. Boers actie leidde in Etten-Leur tot aangenomen motie die opriep tot verdere democratisering van regionale samenwerking door initiatieven te nemen om de betrokkenheid en de invloed van raad te vergroten. In afstemming met andere gemeenteraden in de regio.
Sneller geïnformeerd en een 'dropbox'
Gastheer Caspar Rutten, bezig aan zijn eerste raadsperiode, vertelde soortgelijke ervaringen te hebben. 'Toen ik de begroting van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant onder ogen kreeg, zag ik dat er nogal wat open einden in zaten. Ik heb ik er een heleboel vragen over gesteld aan de verantwoordelijk wethouder, maar het is lastig wat er vervolgens met de antwoorden gebeurt. Vlak voor de raadsbehandeling kreeg ik de zienswijzen van andere raden in de regio onder ogen. Een aantal bleek die begroting niet goed te keuren. Dat deed de raad van Breda uiteindelijk wel, maar ik bleef zitten met een wat onrustig gevoel.'
Raadsleden moeten stukken eerder thuis krijgen
Niet voor niets werd hij actief in de Denktank Verbonden Partijen en zo kon hij ten overstaan van geïnteresseerde collega's de eerste praktische voorstellen lanceren om raadsleden meer grip te geven. Rutten: 'Ten eerste zou het goed zijn wanneer raadsleden stukken eerder in huis hebben. Er zitten soms maanden tussen het moment dat de verbonden partij die naar een college stuurt en het moment dat het college ze doorstuurt naar de raad. Daardoor hebben raadsleden te weinig tijd om alles goed te lezen en te begrijpen, laat staan om ook nog te overleggen met raadsleden van andere gemeenten. Daar is een slag te maken, door stukken van verbonden partijen direct naar raadsleden te sturen in plaats van eerst alleen naar het college. Ten tweede kunnen we als raadsleden een soort dropbox maken, waarin alle gemeenten hun zienswijzen kunnen deponeren, zodat je kennis kunt nemen van elkaars mening. En uiteraard kan daar ook terugkoppeling plaatsvinden van wat er met zienswijzen gebeurt.' Verder opperde Rutten onder meer regionale informatiebijeenkomsten voor raadsleden en standing invitations aan raadsleden om bestuursvergaderingen van verbonden partijen bij te wonen.
Een nieuwe 'nota verbonden partijen'
Sinds maart hebben zich nog meer ontwikkelingen voorgedaan. Door een groepje ambtenaren is een vernieuwde nota Verbonden Partijen geschreven: een lijstje van zes spelregels in de regio. Die bestonden al, maar ze zijn minder vaag geworden. Ten opzichte van de oude nota Verbonden Partijen gloren er voor raadsleden meer mogelijkheden om daadwerkelijk invloed uit te oefenen, door betere procesafspraken. Zo krijgt het bestuur van een verbonden partij, als het aan de schrijvers van de conceptnota ligt, een informatieplicht richting gemeenteraden. 'Er dient een tijdige, juiste en volledige (actieve) informatiestroom op gang te worden gebracht, die het mogelijk maakt verantwoording af te leggen en die de raad in positie brengt om (gevraagde) nieuwe kaders te stellen.'
Daarnaast stelt de nieuwe nota onder meer voor om de kaderstellende rol van gemeenteraden te verbeteren, eveneens door procesmatige aanpassingen: deelnemers aan een verbonden partij (gemeenten) sturen uiterlijk 15 november richtlijnen aan het bestuur van die verbonden partij. Gemeenteraden zijn daar nauw bij betrokken, want die behandelen de richtlijnen gelijktijdig met de gemeentebegroting. Vervolgens stelt de verbonden partij financiële en inhoudelijke kaders op die uiterlijk op 1 februari naar de deelnemende gemeenten gaat.
De Denktank liet in april aan alle raadsleden weten dat de nieuwe nota Verbonden partijen 'ons inziens de mogelijkheid biedt om als gemeenteraden in de regio geharmoniseerde procesafspraken te maken met de verbonden partijen' en riep gemeenteraadsleden om te komen tot één regionale nota Verbonden Partijen voor alle gemeenten.
Samen optrekken als gemeenteraden
Al met al veel belovende ontwikkelingen, maar hoe ze uitpakken moet nog blijken. Rutten wijst erop dat de nieuwe nota Verbonden Partijen 'een eenzijdig document' is. 'Wij kunnen als gemeenteraad van Breda zeggen dat we die spelregels willen voor onze gemeenschappelijke regelingen, maar interessanter is om te weten of de besturen van die gemeenschappelijke regelingen ze gaan naleven. Daarvoor moet je diezelfde spelregels goed verankeren bij voorkeur door ze in te bouwen in de gemeenschappelijke regeling zelf. Dat lukt alleen wanneer we als gemeenteraden samen optrekken.'
'Je weet dat de afzonderlijke mening van jouw raad er niet toe doet'
Van Broekhoven is het daar volmondig mee eens. 'Colleges zoeken elkaar de laatste jaren in een razendsnel tempo op om in allerlei samenwerkingsverbanden van alles op te pakken. En raadsleden voelen op de klompen aan dat ze achter de feiten aanlopen. Je weet eigenlijk dat de afzonderlijke mening van jouw raad er eigenlijk niet toe doet. Dat moet snel veranderen. Dus gaan we processen op elkaar afstemmen en een plek inrichten waar raadsleden van alle gemeenten in de regio informatie en meningen kunnen uitwisselen. Dat is een eerste stap. Ik ben ontzettend benieuwd wat daar uit voortvloeit.'
Dit artikel is onderdeel van de reeks 'In de ban van Regionale samenwerking'. Alle artikelen uit deze reeks:
- Zonder regioraad meer raadsbetrokkenheid?
- Een motie voor meer samenwerking
- Gaan de Drechtsteden aan democratie ten onder?
- Tussenstand: helderheid in de mist
- Een regioraad met louter raadsleden, een taai gevecht in Twente
- Nieuwe West-Brabantse raadsleden met procesafspraken meer grip op regio
- Wel samenwerken in Drechtsteden, geen bevoegdheden overdragen
- Twentse verwarring over een 'herfstcompromis'
- Regioraad Twente ter ziele
- Afstemming tussen 19 tinten blauw van West-Brabantse raden
- De lessen en tips van 2015
- Greep op de regio dient het lokale belang
- Het FC Twentegevoel van raadslid Vic van Dijk
- Oog en oor hebben voor onze inwoners, zowel lokaal als in de regio
- Beducht op het Galliër-effect
- Gemeenteraden Zuidoost-Brabant kiezen voor democratische betrokkenheid
- Je vertegenwoordigt een mix van lokaal- en regiobelang
- Greep op regionale samenwerking? Maak het politiek!
- Regionale samenwerking: liefde ontluiken, geen uithuwelijking
- Grenzeloos denken om meer voor je inwoners binnen te halen
- Informatie uit regio naar behoefte van raadsleden
