Participatie aardgasvrij: raad Goeree-Overflakkee stelt kaders en stimuleert

Op Goeree-Overflakkee daagt de gemeente haar bewoners uit om zelf een alternatief te kiezen voor verwarmen met aardgas. De raad stelde duidelijke kaders waar de plannen aan moeten voldoen en de gemeente biedt bewoners ondersteuning. Bewoners zijn blij met hun invloed op het proces, maar vragen zich ook af tot hoe ver hun verantwoordelijkheid reikt.

Bewoners in Goeree-Overflakkee worden door hun gemeenteraad uitgenodigd om een actieve rol te spelen in de warmtetransitie. De gemeenteraad wil graag samen met bewoners per woonkern op zoek naar de beste oplossing voor een aardgasvrije wijk. Wel stelde de raad duidelijke kaders over waar de warmteoplossing aan moet voldoen en hoe het participatieproces eruit moet zien.

Hoewel de actieve bewoners enthousiast zijn over hun positie in de planvorming, was het voor hen aanvankelijk onduidelijk hoe ver hun verantwoordelijkheid reikt. De bewoners bleken meer invloed te hebben dan zij in eerste instantie vermoedden en maken hiermee inmiddels groot verschil in de planvorming. Veel dorpsgenoten verloren het vertrouwen in de warmteplannen naarmate het participatieproces langer duurde en het aanbod onvoldoende concreet was. Met een duidelijk en individueel aanbod per adres neemt het vertrouwen toe.

Op zoek naar draagvlak in Stad aan ’t Haringvliet

De plannen om waterstof als alternatief voor aardgas in te zetten in Stad aan ’t Haringvliet groeien met vallen en opstaan. Een kleine groep bewoners (Voorheen ca. 30 inmiddels 12 ‘tafelaars’) staat al vijf jaar samen met de gemeente aan de lat om bewoners en ondernemers in het dorp (628 adressen met een aardgasaansluiting) te informeren en overtuigen van de alternatieve warmtebron. Dit terwijl veel mensen vragen hebben over de techniek en de rol van een potentiële waterstofleverancier nog niet is ingevuld. Niet iedereen is dan ook enthousiast: één bewoner uit het dorp maakte zelfs een documentaire tegen waterstof.

Bewoners hebben meer invloed dan zij verwachtten

Hoewel het participatieproces, in vergelijking met de andere kernen van Goeree-Overflakkee, minder georganiseerd van start ging, voldoet het wel aan de voorwaarden die de gemeenteraad later opstelde. De bewoners zijn zelf aan zet en werken hun ideale warmte-oplossing uit. De actieve bewoners zijn tevreden over het participatieproces en voelen zich serieus genomen. “We hadden meer invloed dan we aanvankelijk dachten”, vertelt Maliepaard. De groep bewoners kreeg hulp van een externe participatiebegeleider en kreeg de ruimte om veel verantwoordelijkheid op zich te nemen. Ze zetten in op waterstof als mogelijke oplossing en ondernemen acties vanuit verschillende werkgroepen (tafels) om te komen tot een uitvoeringsplan waar draagvlak voor is. De gemeente, de projectpartners en de participatiebegeleider helpen de bewoners om in contact te komen met de juiste partijen, zoals het ministerie, wetenschappers en producenten.

Onduidelijkheid zorgt voor onrust

De onzekerheid rondom waterstof als alternatieve warmtebron vraagt volgens Maliepaard wel om een lange adem van bewoners. “Een aantal bewoners is al weer uit de initiatiefgroep gestapt. Ook de participatiebegeleider is destijds gestopt toen de draagvlakmeting weer werd uitgesteld.” Dit heeft zijn weerslag op het vertrouwen dat je opbouwt in de gemeenschap. De coronamaatregelen deden hier nog een schepje bovenop. “Ondanks de digitale bijeenkomsten zag ik om me heen dat sommige mensen, die voorheen enthousiast of geïnteresseerd waren, het idee hadden dat het plan niet meer doorgaat”, vertelt Maliepaard. Andere bewoners ontwikkelen juist een afwachtende houding. “Zij hadden het gevoel dat de gemeente ‘uiteindelijk toch beslist’ en haakten af in het participatieproces. Je hebt als bewoner veel veerkracht nodig om enthousiast te blijven en het belang van het proces te zien.” 

Een uitgebreide reflectie op de rol van de raad

De raad heeft als democratisch gekozen orgaan drie verschillende taken: kaders stellen voor beleid, controleren of het college dat beleid goed uitvoert en het vertegenwoordigen van het volk. Voor de warmtetransitie heeft de gemeenteraad van Goeree-Overflakkee opvallend actief stilgestaan bij haar eigen rol. In een werksessie met het college heeft de raad uitvoerig besproken hoeveel ruimte de gemeente wil geven aan bewoners in het participatieproces van de warmtetransitie en welke rol de raad hier zelf in pakt.

De gemeenteraad kiest uiteindelijk voor een terughoudende maar wel stimulerende opstelling. Bewoners moeten veel ruimte krijgen om zelf te bepalen, maar krijgen ook duidelijke kaders mee. Raadslid Grinwis denkt dat bewoners deze rol ook van de gemeenteraad verwachten. “Als bewoner wil je niet dat een belang zomaar wordt doorgedrukt. Daar moet de raad scherp op zijn.”

In de praktijk blijkt dat je aan deze kaders moet blijven sleutelen. Want 70% draagvlak van de huishoudens, wat betekent dat bijvoorbeeld precies? “Bij het invullen van de draagvlakmeting ontstonden verschillende vragen: telt de stem van huishoudens met een warmtepomp ook mee? En hoe gaan we om met de stem van bedrijven? En wat betekent een lage opkomst?” vertelt Maliepaard. Deze vragen zijn teruggelegd bij de gemeenteraad.

Platform31

Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. Ze verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. Voor een reeks van vier artikelen over de rol van raadsleden in de warmtetransitie ging Platform31 in gesprek met bewoners en raadsleden. Lees hier het volledige artikel.

Meer informatie

Wil je meer weten over participatie? Klik dan hier

Wil je in contact komen met andere raadsleden? Klik dan hier voor raadinbeweging.nl