‘Pijnlijke keuzes’ voor ‘oude’ en ‘nieuwe’ raad
De oude en de nieuwe gemeenteraad staat voor ‘verschrikkelijk lastige keuzes’. Elke bezuiniging zal pijn doen. ‘De nieuwe gemeenteraad begint met een zware klus’.
‘Gemeenteraden dienen erg kritisch te kijken wat er qua bezuinigingen kan. Gezien de bezuinigingen die er worden opgelegd, wordt het verschrikkelijk lastig’, zegt Corine Hoeben. Zij is een van de auteurs van het COELO-rapport “Gemeenten in perspectief” (http://www.coelo.nl/rapporten/gemeenten%20in%20perspectief%202013.pdf) dat vandaag is verschenen. Het rapport is door het Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden (www.coelo.nl) gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Waarschuwing aan gemeenteraden
Voor raadsleden zit het dilemma in het vinden van door burgers geaccepteerde bezuinigingen. Hoeben waarschuwt de raadsleden. ‘De geaccepteerde oplossingen brengen geen geld op, de niet-geaccepteerde oplossingen brengen geld op.’ Bezuinigingen op sportaccommodaties, straatverlichting en buurtcentra worden door burgers geaccepteerd, zo is het COELO uit onderzoek onder burgers gebleken, maar leveren geen geld op. ‘Het laaghangend fruit is al weg.’ Bezuinigingen door gemeenten op thuiszorg, jeugdzorg en sociale werkvoorziening leveren veel geld op, maar worden door burgers juist afgewezen. ‘Raadsleden staan voor de opdracht om te kijken wat er toch mogelijk is in hun gemeente’, zegt Hoeben.
Gemeenten sluitende begroting
Het financiële perspectief voor de nieuwe gemeenteraad is verre van zonnig. Volgens het COELO-rapport gaapt er in 2017 een gat van 6 miljard euro tussen de verwachte inkomsten en uitgaven van gemeenten. Bijna de helft (2,9 miljard) daarvan is een gevolg van de bezuinigingen door het Rijk op de taken in het sociale domein die in de komende raadsperiode worden overgedragen naar gemeenten. Gemeenten mogen in tegenstelling tot het Rijk geen tekort hebben. Gemeenteraden zijn dus verplicht een sluitende begroting te maken. ‘Links om of rechts om’, er zal dus bezuinigd moeten worden door gemeenteraden, concludeert Hoeben. ‘In 2010 was het al niet leuk om te beginnen, maar met deze opgaven wordt het er niet veel beter op. Gemeenten staan zelfs voor een nog zwaardere klus.’
Advies aan gemeenteraadsleden
Behalve kritisch kijken naar mogelijkheden om te bezuinigingen, lijkt volgens Hoeben een lobby bij het Rijk voor een ruimer gemeentelijk belastinggebied wenselijk. ‘Wanneer je nieuwe taken krijgt, mag je verwachten dat gemeenten middelen krijgen om de uitvoering ervan te kunnen betalen.’
Verruiming gemeentelijk belastinggebied
Een lobby vanuit gemeenten en gemeenteraden voor een ruimer gemeentelijk belastinggebied in combinatie met minder Rijksbelastingen lijkt volgens Hoeben ook om een andere reden onontkoombaar. ‘Het Rijk vindt het best leuk om taken af te stoten, maar vindt het vervelend als ze niet weten wat er met die taken wordt gedaan. Het Rijk vindt het ook vervelend wanneer er Kamervragen worden gesteld waarom in de ene gemeente een bepaalde voorziening wel wordt toegestaan en ergens anders niet. De natuurlijke reflex van het Rijk is dus om kaders te gaan stellen. Daar kan de gemeenteraad weinig tegen doen behalve lobbyen voor meer eigen ruimte.’
VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wil de huidige geldverslindende bureaucratie met een ingewikkeld functionerend Gemeentefonds vervangen door een verruiming van het lokaal belastinggebied. ‘We willen een andere verdeling van de belastingen. Van elke 100 euro die een burger aan belasting betaalt, gaat 93 euro naar het Rijk. Via allerlei ingewikkelde berekeningen stort het Rijk vervolgens weer geld in de gemeentekas. Dat kan allemaal wat minder omslachtig’, aldus voorzitter Annemarie Jorritsma (https://www.vng.nl/persberichten/13-09-10/gemeenten-in-het-nauw-door-fiks-tekort-en-te-beperkte-beleidsruimte).