“Raad, ga er voor staan dat je lasten met elkaar moet delen”

Het is best ingewikkeld wanneer inwoners zich verzetten tegen de bouw van windmolens en zonneparken in hun buurt, maar als dat betekent dat er niets gebeurt, heeft de gemeenteraad ook een rol. “We moeten toch met elkaar een oplossing vinden voor bijvoorbeeld klimaatverandering en energietransitie. Als gemeenteraad is het belangrijk om er voor te staan dat je accepteert dat we de lasten met elkaar moeten delen.”

De Haagse topambtenaar Bernard ter Haar, voorzitter van de Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen, deed in zijn bijdrage in de reeks over het Gezag van de Raad niet alleen een beroep op de verantwoordelijkheid van de raad om te staan voor gemaakte en afgesproken doelstellingen van de overheid. Ter Haar bepleitte ook ruimte voor flexibiliteit.
De raad kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat nieuwe oplossingen en innovaties de ruimte krijgen. “Je moet helderheid hebben over het doel dat je wilt bereiken, maar verder moet je vooral flexibel zijn. Ja, zou ik zeggen, waar het Rijk strikte regels stelt, pas die flexibel toe. Het is heel onverstandig om rigide vast te houden aan regels.”

Landschap

Bovendien ligt nog niet alles vast, omdat we alles nog niet weten. “De warmtetransitie is een mooi voorbeeld. De regie daarvan ligt bij gemeenten maar die hebben geen idee wat deze opgave betekent. Er zijn heel veel vragen van burgers. Wees eerlijk over wat je wel en wat je niet weet. We moeten inwoners geen dingen overhaast door de strot duwen. Als het gaat om windmolens en zonneparken is de vraag of we na 2030 een Nederlands landschap willen hebben dat in dienst staat van de energietransitie. Daarover moeten we met elkaar het gesprek voeren.”

Eén overheid

Waar enkele jaren geleden de discussie was dat een taak door de gemeente of de provincie of het Rijk wordt uitgevoerd, is het huidige denken dat dè overheid maatschappelijke opgaven uitvoert en dat ieder zijn rol pakt. Eén overheid dus, maar wel op basis van een gelijkwaardig partnerschap van Rijk, provincies en gemeenten. “Het Rijk staat er niet boven, maar heeft een eigen rol. Een probleem is dat het Rijk heel erg verkokerd werkt. Ik merk dat nu ook weer bij de aanpak van de woningbouw: we denken binnen het Rijk dat we goed kunnen samenwerken, maar elk departement heeft zijn eigen doelgroepje. We beseffen niet eens dat we onvoldoende samenwerken.”
Het gevolg: vreselijk ingewikkelde spelregels, bijvoorbeeld in het sociaal domein, en ook nog eens slecht op elkaar afgestemde regels.

Slagkracht

Het uitgangspunt van gelijkwaardige verhoudingen betekent ook dat gemeenten en provincies niet moeten wachten op (uitvoerings)regels van het Rijk. “Als het gaat om de woningschaarste kun je ook zelf bepalen wat je nodig hebt en wat je zelf kunt doen.” Gemeenten en dus ook gemeenteraden moeten niet bang zijn. “Eén overheid gaat er om dat je aan burgers laat zien wat zij van 1 overheid mogen verwachten. Dat gaat niet om het verlies van identiteit maar om samen slagkracht te organiseren.”

Inwoners

Raadsleden vervullen volgens Ter Haar een cruciale rol als het gaat om het betrekken van inwoners op het uitvoeren van maatschappelijke opgaven, zoals woningbouw en energietransitie. Raadsleden dienen vooral over die opgaven het gesprek te voeren met elkaar en te bepalen welk doel zij voor hun gemeente willen halen, zodat burgemeester en wethouders daarna met elkaar aan de slag kunnen en de raad zich bezig houdt met het controleren van wat is afgesproken. Want samenwerken binnen één overheid betekent vier vragen beantwoorden: wat wil je als overheid bereiken, met wie en door wie en met welke middelen?

Terugkijken

Bernard ter Haar was de 9^e spreker in een serie bijeenkomsten over het gezag van de raad en over macht en tegenmacht. Wie zijn presentatie over de betekenis van 1 overheid en de vier vragen voor het werk van raadsleden en gemeenten wil terugzien, klik hier.

Serie Gezag van de raad

De volgende bijeenkomsten in de serie over het Gezag van de Raad zijn:
- op vrijdag 18 juni om 13 uur spreekt Arwin van Buuren, universitair docent Erasmus Universiteit en raadslid in Capelle aan den IJssel, over wat de gemeenteraad zelf kan doen om het gezag van de raad te versterken en hoe dient de raad om te gaan met mondige inwoners. Aanmelden voor deze sessie kan hier.
- op woensdag 23 juni om 11.45 uur spreekt Laurens de Graaf, burgemeester van Lopik over de Eerste Kamerfunctie van de raad. Aanmelden voor deze sessie kan hier.

Voor een overzicht van alle lezingen in de serie Gezag van de raad, klik hier.

Eerdere sessies in de serie Gezag van de raad, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlands Genootschap van Burgemeesters en Vereniging van Griffiers in het kader van het programma  Democratie in Actie:
- Han Warmelink – “Er is geen debat in de raad, alles ligt vast”.
- John Bijl - Raad heeft gezag in eigen hand.
- Klaartje Peters - “Als raadsleden van coalitie en oppositie samen controleren, stijgt het gezag van de raad”.
- Niels Karsten – “Het verhaal van de raad en het lokaal bestuur is het maken van verschil”.
- Rien Fraanje – “De raad moet geen Tweede Kamer spelen”.
- Marcel Boogers – “Je ziet heel weinig dat de raad zelf de agenderende rol pakt”.
- Evelien Tonkens – “Raad: ga in gesprek met inwoners”.
- Caspar van den Berg - “Raadsleden lopen met grote boog om regionalisering”.