Raadsleden en de RES: wat kan er? 

De eerste gemeenteraad die de RES heeft afgeschoten, is er. In Brielle keurde de raad de RES af. In tientallen andere gemeenteraden voeren raadsleden het debat over de voors en tegens van de nationaal gemaakte afspraken over de uitvoering van de Regionale Energiestrategie.Raadsleden worstelen met de RES en kregen zaterdag in de Raadsacademie de gelegenheid hun vragen te stellen, over hoe je als raad macht en tegenmacht kunt hebben en organiseren op de RES, maar ook op de Omgevingswet en de transitievisie warmte. 

Voor raadsleden zetten we de belangrijkste en meest prangende vragen op een rij. Wanneer je vragen hebt over de RES mail ons op: info@raadsleden.nl.

• Wat is de democratische legitimatie van afspraken van VNG en IPO met het Rijk over de RES?
  Antwoord: “De VNG maakt namens gemeenten en dus ook gemeenteraden afspraken met het Rijk. Het gevolg is dat raadsleden met de gebakken peren zitten. Gemeenteraden zouden meer stem moeten krijgen in deze afspraken” (Marcel Boogers, hoogleraar regionaal bestuur Universiteit Twente, in de RES-sessie Raadsacademie 5 juni 2021) 
• “Er is heel veel weerstand tegen de RES. Zou Den Haag niet meer landelijke regie moeten nemen?”
  Antwoord: “Als je dit nationaal organiseert, wordt de weerstand nog veel groter, zie de plaatsing van windmolens in Drenthe een hele tijd geleden. Dat is precies de reden waarom we het nu regionaal doen. Anders dan eigenlijk de bedoeling was, is de RES niet genoeg van onderop met raden en inwoners, gericht op draagvlak, gerealiseerd. Meer nationale regie leidt tot meer weerstand. Het enige wat helpt is het versterken van de regionale democratie.” (Marcel Boogers, hoogleraar Universiteit Twente, Raadsacademie 5 juni 2021)
• Zou het RES-besluit stand houden bij de Raad van State?
  Antwoord: “Het is niet zeker dat de Raad van State vindt dat dit besluit hoe dan ook moet doorgaan” (Marcel Boogers in de RES-sessie Raadsacademie 5 juni 2021)
• Wanneer een gemeenteraad de RES 1.0 niet wenst vast te stellen, wat gebeurt er dan met de regionale afspraken?
  Antwoord: “Zodra een regio de opgave weigert, treedt Route 35 in werking. Hierbij wordt eerst het gesprek aangegaan op bestuurlijk niveau. Wie dit gesprek voert is afhankelijk van de regio die het betreft. Wanneer een regio hierna echter blijft volharden in de weigering treedt 'het huis van Thorbecke' in werking, waarna er door een hoger gelegen bestuurlijk orgaan een besluit zal worden genomen” (Marcel Boogers in de RES-sessie Raadsacademie 5 juni 2021)
• Wij willen met name op warmte innovatieve maatregelen treffen omdat we daar meer nieuwe mogelijkheden zien om onze RES-doelen te halen. Waarom kan dat niet?
  Antwoord: “Het is jammer voor innovatie, maar er zijn duidelijke afspraken gemaakt zonder ruimte voor dit soort nieuwe oplossingen.”
• De raad is onvoldoende betrokken geweest in het RES-proces. Zou het een idee zijn dat het RES-proces voor de nieuwe gemeenteraad wel van onderop kan worden opgebouwd?
  Antwoord: “De RES is redelijk strak ingericht. Je zou dan op het niveau van de koepels nieuwe afspraken moeten maken en de VNG zo ver moeten krijgen dat zij nieuwe afspraken willen maken. Eigenlijk zou de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden daarbij dan ook aan tafel moeten zitten. Maar ik zou toch u als raadsleden vooral willen oproepen om meer samen te werken met andere gemeenteraden. Benoem bijvoorbeeld een RES-griffier die voor de raden in uw regio en met de Statenleden van de provincie en de bestuurders van het waterschap de samenwerking organiseert” (Marcel Boogers in RES-sessie Raadsacademie 5 juni 2021)
• Kun je voor het plaatsen van windmolens worden overruled door de provincie?
  Antwoord: “Er zijn gemeenteraden die dat laten gebeuren omdat zij zelf geen besluit willen nemen en het dan maar overlaten aan de provincie. Dat is niet goed voor de lokale democratie. Daarom heeft de Tweede Kamer beslist dat de gemeenteraad een lijst mag maken van onderwerpen waar van het Omgevingsplan wordt afgeweken de gemeenteraad toch een advies mag geven. Om dit voor elkaar te krijgen is het belangrijk dat je als raad zegt hoe je het wilt hebben en niet in de koplampen van de Omgevingswet gaat zitten staren.” (Frans Soeterbroek in de Omgevingswet-sessie Raadsacademie 5 juni 2021).
• De Omgevingswet schrijft voor dat we voor de gemeente een omgevingsvisie maken terwijl we bestemmingsplannen hadden voor delen van de gemeenten. Mogen we ook een omgevingsvisie maken voor een deel van de gemeente?
  Antwoord: “Je kunt voor een deel van de gemeente wel degelijk een omgevingsvisie maken. De wet zegt 1 omgevingsvisie voor de hele gemeente, maar in Amsterdam hebben we per wijk een omgevingsvisie gemaakt. Je kunt dat als gemeenteraad gewoon doen” (Frans Soeterbroek, in Omgevingswet-sessie Raadsacademie 5 juni 2021).

Meer informatie

- Voor rollen van de raad in de RES zie ook de drie informatiekaarten over de RES.
- Meer zicht krijgen op de RES, bekijk dit filmpje.
- Wees als raadslid niet bang voor weerstand maar zie het als een kans; over het belang van weerstand en conflicten, zie de presentatie van Eva Wolf in de Dag voor de Raad.
- Pak je kans op meer invloed op de RES.