Eén op de vijf raadsleden (20%) maakt zich zorgen over de integriteit van de andere raadsleden in hun eigen gemeenteraad. Toch voeren lang niet alle partijen in gemeenten selectieprocedures om integriteitsproblemen te voorkomen. Eén op de zes raadsleden (17%) heeft binnen de eigen partij geen screeningsprocedure gehad voor kandidaat-raadsleden. In sommige gevallen vond er zelfs geen sollicitatiegesprek plaats.
Dat blijkt uit een peiling van EenVandaag samen met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden onder circa 1.400 Nederlandse raadsleden. Uit dit gezamenlijke onderzoek kwam eerder naar voren wat raadsleden van fragmentatie vinden en dat er signalen zijn van intimidatie en ondermijning.
Een oplossing die vaak genoemd wordt, is het verplicht stellen van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) voor raadsleden. Een derde (34%) van de raadsleden geeft aan dat hun partij deze verkiezingen bij de sollicitatie voor kandidaat-raadsleden een VOG heeft opgevraagd bij nieuwe kandidaten. In bijna de helft van de gevallen (46%) zijn de nevenfuncties van kandidaten opgevraagd, om mogelijk conflicterende belangen in kaart te brengen.
Om competenties en eventuele twijfelachtige relaties van kandidaten makkelijker in kaart te brengen heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken een vragenlijst opgesteld. Deze is echter nog niet veel gebruikt, want maar 21% van de raadsleden geeft aan dat deze is voorgelegd aan kandidaten. Over de kwaliteiten van collega-raadsleden is enige verdeeldheid. De meerderheid van de raadsleden is tevreden over het functioneren van hun collega-raadsleden. Iets meer dan een derde (37%) is echter niet tevreden en ziet tekortkomingen, bijvoorbeeld op het vlak van financiële kennis of de mate waarin collega’s de stukken hebben gelezen.
Het kan voor raadsleden lastig zijn om integriteitskwesties aan te kaarten. Ook is de drempel voor het instellen van procedures vaak hoog, omdat partijgenoten zich aangevallen kunnen voelen of het idee krijgen dat er wantrouwen over en weer is. Om dit lastige onderwerp aan te kaarten is een handreiking opgesteld om dit issue op de agenda te zetten in de lokale partij. Deze handreiking is hier te raadplegen.