Raadsleden moeten politiseren, niet professionaliseren
Raadsleden moeten leren om te gaan hoe zij politiek bedrijven om hun verschillen te laten zien en om besluiten te nemen over die verschillen, met respect voor minderheidsopvattingen. Raadsleden dienen daarvoor niet te professionaliseren maar dienen te politiseren, want het raadslidmaatschap is geen beroep.
Een gemeenteraad die politiseert met raadsleden die voortdurend nadenken over wat hun politieke rol en bijdrage is in plaats van raadsleden die zich professionaliseren om zo een beter raadslid te worden, is kernboodschap uit Gemeenteraad positioneren. Dit essay is in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden geschreven door Martin Schulz, Paul Frissen en Jorgen Schram van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur.
Lekenbestuur
Dat het raadslidmaatschap “lekenbestuur” is, wordt opvallend vaak niet als kracht maar als zwakte en oorzaak van gebrekkig functioneren van raadsleden gezien. Deze blik op lekenbestuur leidt tot een oplossing dat een raadslid zou moeten professionaliseren om de strijd vol te houden met het professioneel bestuur van burgemeester en wethouders. Het wezen van het raadslidmaatschap ligt niet in extra professionele kennis, zo luidt de boodschap van de auteurs, maar in politiek. In de raad gaat het niet om een afweging van kennis en feiten, maar om een strijd om verschil en voorkeuren te politiseren. “Als de gemeenteraad lekenbestuur is, is de vraag daarom ook niet of en hoe de raad professioneler kan gaan functioneren, maar gaat het om zijn politieke functioneren en de versterking daarvan. Met andere woorden: het gaat er om de raad politieker te maken.”
Raad bepaalt politiek
Er is geen manier van politiek bedrijven die beter is dan de andere. Raadsleden die belangen van inwoners en achterban heel praktisch willen vertolken zijn niet beter of slechter dan raadsleden die op basis van ideologische opvattingen en visie op de samenleving het raadswerk vervullen. Het zijn raadsleden zelf en de raad zelf die bepalen of het om de lange of korte termijn gaat, om de grote lijn of om details want de raad bepaalt wat politiek is.
De raad en raadsleden bepalen ook de grenzen. “Het is de verantwoordelijkheid van alle raadsleden om politiek ‘heel’ te laten en zich te onthouden van gedrag dat politiek beschadigt.” En: “Cruciaal is de grens te bewaken tussen stevig en gepassioneerd debat enerzijds en tirades en scheldpartijen anderzijds.”
Tegengestelde krachten
Raadswerk is een politieke strijd van tegenstelde krachten: strijd en conflict over het verschil aan de ene kant en als hoogste bestuursorgaan besluiten nemen, met respect voor verschillen en standpunten van minderheden, aan de andere kant. Afhankelijk van de kracht die de boventoon voert, kan de raad zich op vier verschillende wijze tonen:
- Een terughoudende raad;
- Een saamhorige raad;
- Een strijdlustige raad;
- Een reflexieve raad.
Geen van deze vier typen is volgens Schultz, Frissen en Schram het beste type.
In die strijd van tegengestelde krachten zijn volgens de schrijvers vijf principes van politiek van doorslaggevende betekenis. Raadsleden bepalen en kiezen welke krachten zij de boventoon in hun raad willen laten voeren:
- Politiek is bepalen wat politiek is;
- Politiek kan alleen zichzelf begrenzen;
- (Democratische) politiek erkent het verschil tussen (groepen) mensen;
- (Democratische) politiek gaat over de minderheid;
- Politiek heeft alleen zin als ook de ander gelijk kan hebben.
“Een raadslid dat uitspreekt dat hij of zij zich laat overtuigen door de argumenten van een ander raadslid is een bijzonder krachtig raadslid dat doet waarvoor politiek is bedoeld: verschillen afwegen en daarover een mening vormen.”
Politiek laten zien aan de samenleving
De schrijvers dagen de gemeenteraden en raadsleden uit om na te denken en te reflecteren over de wijze waarop zij in hun raad politiek bezig zijn. Zij roepen raadsleden om aan de samenleving te laten zien hoe zij hun politieke rol invulling geven en vooral hoe zij daarbij invulling geven aan de wensen voor behoorlijk, responsief en resultaat gericht bestuur. “Het is voor inwoners belangrijk om te kunnen zien en beoordelen hoe hun vertegenwoordigers tegen de eigen rol aankijken en met de gegeven stem omgaan.”
Meer informatie
“Gemeenteraden positioneren. Van professionaliseren naar politiseren”, is een onderzoeksrapport van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur.
De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden presenteert dit rapport in de serie van onderzoeken over trends en ontwikkelingen van het ambt van raadslid. Voor een overzicht van eerdere onderzoeken, zie: raadsleden.nl/raadsacademie/onderzoek
