Raadsrapporteur geeft grip op regionale samenwerking

Veel raadsleden ervaren onvoldoende grip op de regionale samenwerkingsverbanden. Het groeiend aantal gemeenschappelijke regelingen roept vragen op over democratische legitimiteit ervan en in hoeverre gemeenteraden hun rol hierin waar kunnen maken. Een mogelijke oplossing om het raadslid meer controle en grip te bieden op deze samenwerkingsverbanden is het raadsrapporteursmodel.

Gemeenten werken vaak samen op thema’s die voor iedereen belangrijk zijn, de afspraken hierover tussen gemeenten zijn gemeenschappelijke regelingen. Deze regelingen vragen om een actieve en kritische houding. Dit is erg belangrijk omdat de hedendaagse maatschappelijke opgaven ingewikkelder worden en zich steeds meer op regionaal niveau afspelen. Hierdoor ontstaan er meer samenwerkingsverbanden. Samenwerking roept echter ook vragen op over de democratische legitimiteit van de gemeenschappelijke regelingen en in hoeverre raadsleden hun controlerende rol kunnen uitvoeren

Democratische legitimiteit

De heersende opvatting in de literatuur is dat de regionale samenwerking veel te wensen overlaat. Gemeenteraden en raadsleden ervaren hier veel problemen mee. Uit onderzoeken van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden blijkt dat zowel in 2013, 2017 en 2021 ongeveer twee derde van de raadsleden het groeiende aantal gemeenschappelijke regelingen beschouwt als een bedreiging van de lokale democratie. Raadsleden hebben onvoldoende mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de besluitvorming in de regionale samenwerkingsverbanden, en hebben hier dus geen grip op. Dit komt ook door overbelasting en werkdruk.

Raadsrapporteurs

Het rapporteursmodel is een veelgebruikte werkvorm voor raadsleden om meer grip te krijgen op gemeenschappelijke regelingen. Dit model houdt in dat er een of meer rapporteurs uit de raad worden aangewezen om tot de gemeente behorende gemeenschappelijke regelingen  te volgen. Met die opgedane kennis kunnen zij de raad informeren en zaken ten behoeve van de raad voorbereiden. Door deze werkwijze hoeft niet elk raadslid alle gemeenschappelijke regelingen volledig te kennen of alle stukken behorend tot alle regelingen volledig door te nemen. In plaats van controleren en sturen op basis van incidenten wordt met de inzet van rapporteurs de rol van de raad versterkt, door naar de hele beleidsopzet en -uitvoering te kijken en waar nodig vroegtijdig te acteren.

Onderzoek

Uit onderzoeken en rapporten wordt het inzetten van raadsrapporteurs zeer vaak genoemd. Het is één van de bekendste en meest genoemde methode om “grip” te krijgen op gemeenschappelijke regelingen. Dit omdat raadsrapporteurs vaak worden ingezet, er al veel positieve ervaringen zijn met raadsrapporteurs en omdat het voor veel gemeenteraden een aanspreekbare methode is.

Goede voorbeelden

Voor wie meer wil weten over het werken met een raadsrapporteur kan bij diverse gemeenten terecht waar wordt gewerkt met een raadsrapporteur, bijvoorbeeld Baarn (“raadsleden zijn erg lovend over de rapportages die door raadsrapporteurs worden opgesteld”), Breda, Lansingerland, De Bilt, De Ronde Venen, Halderberge (daar worden de raadsrapporteurs ambassadeurs dan wel adoptanten genoemd), Etten-Leur, Overbetuwe en Hollands Kroon waar de raadsrapporteurs worden ingezet op de drie belangrijkste gemeenschappelijke regelingen.