U bent hier
Raden buitenspel bij keuzes coronacrisis
Gemeenteraden hadden het nakijken bij het nemen van besluiten in de eerste fase van de coronacrisis. Ook in latere fases van de crisis hadden de raden weinig te kiezen.
Onderzoek door de Rekenkamers van Arnhem, Breda, Tilburg en Oss laat zien dat een meer dualistische opstelling van de raad nodig is om te zorgen dat deze zijn kaderstellende en controlerende taken kan uitvoeren.
De Rekenkamers van Arnhem, Breda en Tilburg en de Rekenkamercommissie Oss deden gezamenlijk onderzoek naar welke lokale coronasteunmaatregelen door de gemeenten zijn ingezet en welke rol de gemeenteraden hebben vervuld of konden vervullen.
De gemeenteraden bleken tijdens de eerste periode van de coroanacrisis pas achteraf te zijn geïnformeerd over besluiten die de colleges van burgemeesters en wethouders namen. De gemeenteraden kregen ook in het vervolg van de coronacrisis geen scenario’s met risicoberekeningen of meerdere keuzes voorgelegd. En de criteria waaronder corona-steunmaatregelen werd toegekend waren niet concreet toetsbaar voor de raden.
Wat leert het onderzoek gemeenteraden?
- Gemeenten moeten in een vroeg stadium van de crisis uitgangspunten formuleren over de rol die de gemeente wil vervullen en welke taken zij wel en niet wil oppakken.
- Deze uitgangspunten moeten expliciet toegepast worden en colleges moeten in raadsbrieven bij te nemen maatregelen, of in reactie op moties met voorstellen voor maatregelen verwijzen naar de uitgangspunten. Raden moeten controleren of colleges zich aan geformuleerde uitgangspunten houden.
- Het onderzoek laat zien dat de raad het college in tijden van crisis de ruimte moet geven om te doen wat gedaan moet worden, maar dat er ook duidelijkheid is over de grenzen van het mandaat van het college.
- Het lijkt onvermijdelijk dat de raad in de beginperiode van een grote crisis deels achteraf wordt geïnformeerd over genomen maatregelen. Het is wel gewenst dat het college de raad actief betrekt bij de te hanteren uitgangspunten en zo de raad in positie brengt om zijn kaderstellende rol te kunnen vervullen.
- Als de raad in een vroeg stadium van de crisis nadenkt over te hanteren uitgangspunten, betekent dat ook dat de raad niet te lang langs de zijlijn mag staan.
- Als een crisis langer duurt en mogelijk structurele effecten heeft op de dienstverlening van instellingen en bedrijven, is expliciete aandacht voor een herstelagenda gewenst.
Meer informatie
- Het hoofdrapport Lokale steun in crisis, vergelijking van corona-steunmaatregelen in de gemeenten Arnhem, Breda, Oss en Tilburg. Zie de samenvatting (op pagina 2 t/m 6) en paragraaf 6 met de leereffecten per gemeente, vanaf paginaa 36.
- Op de site van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies staan naast het hoofdrapport ook de deelrapporten per gemeente.
- Corona en de rol van de raad. Dit factsheet in de digitale leeromgeving biedt raadsleden een overzicht hoe de gemeenteraad zijn invloed kan doen gelden.
- Weinig te kiezen voor raadsleden tijdens crisis, artikel Binnenlands Bestuur 13/04/2021.
