Rechtstreeks gekozen regionaal bestuur

Steeds meer regionalisering van gemeentelijke taken levert steeds meer ongemak op bij raadsleden, frustratie bij lokale volksvertegenwoordigers en geeft wethouders (en burgemeesters) als gemeentelijke portefeuillehouders steeds meer macht. Dat 60 procent van de raadsleden gemeenschappelijke regelingen als een bedreiging voor de lokale democratie beschouwen, is een belangrijk signaal, vindt prof. Marcel Boogers.

“Ik mag daarom hopen dat het nieuwe kabinet met ingrijpender wijzigingen komt dan aanpassingen van de wet gemeenschappelijke regelingen, bijvoorbeeld het mogelijk maken van een federatiegemeente met rechtstreeks gekozen regionaal bestuur”. Zo luidde de oproep van Boogers, hoogleraar regionaal bestuur van de Twente Universiteit, bij de presentatie van het Raadsledenonderzoek Raad en Regionale Samenwerking 2021.

Macht in gemeentehuis

Hij vindt namelijk dat het nieuwe kabinet een antwoord dient te formuleren op de ontwikkeling dat gemeenten steeds minder te zeggen hebben over gemeentelijke taken die in de regio worden belegd. “De verhoudingen in het gemeentehuis komen steeds verder onder druk te staan waarbij de portefeuillehouders steeds meer macht krijgen en raadsleden voelen dat zij er steeds minder toe doen.”

Noodzakelijk kwaad

Het beeld dat Boogers uit het derde landelijke raadsledenonderzoek, na 2013 en 2017, over regionale samenwerking van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden krijgt is dat raadsleden gewend raken aan regionale samenwerking. “Raadsleden zien regionale samenwerking als een noodzakelijk kwaad. Het is geen ver van hun bedshow, want tweederde deel van de raadsleden is volledig bekend met de gemeenschappelijke regelingen van hun gemeente.” Boogers vindt het wel opmerkelijk dat raadsleden het aantal gemeenschappelijke regelingen van de eigen gemeente te laag inschatten: gemiddeld tussen vijf en tien terwijl de gemiddelde gemeente deelnemer is aan 20 tot 25 gemeenschappelijke regelingen.

Lokale belangen

Raadsleden zijn gedwongen tot samenwerking in gemeenschappelijke regelingen maar zijn, zo constateert Boogers, ook erg kritisch omdat zij het lastig vinden om lokale belangen over het voetlicht te brengen. “Meesturen is erg lastig en daarom zie je dat raadsleden kiezen voor het enige wat ze wel kunnen doen: een beetje afremmen door te kiezen voor een controlerende rol”.

Boekhouder

Raadsleden van gemeenten zouden elkaar veel vaker moeten opzoeken, want dan kun je als raadslid een ander speelveld creëren. Raadsleden doen er ook verstandig aan om bestuurders vaker aan te spreken op het doel van de regionale samenwerking. “Wat ik zie is dat raadsleden het heel vaak over geld hebben. Daarmee laten raadsleden zich te gemakkelijk in de rol van boekhouder drukken”, aldus Boogers.

Tips

Raadsleden kregen ook van anderen tijdens de presentatiebijeenkomst tips. Gebruik de griffier om verbinding te maken met andere gemeenteraden om onderwerpen, moties en wensen aan de orde te stellen. Leg contacten met griffiers en andere raadsleden om aan de voorkant invloed uit te oefenen op de taken in regionale samenwerking en leg als raad vast dat inwoners kunnen klagen over de uitvoering van taken in regionale samenwerking en door verbonden partijen.

Meer informatie

Voor meer informatie over de uitkomsten van het derde landelijke Raadsledenonderzoek Raad en Regionale Samenwerking 2021 klik hier.

Voor de handreiking voor meer grip en controle op regionale samenwerking klik hier.