Regioraad Twente ter ziele

OLDENZAAL - De regioraad Twente is niet meer. Vanaf 1 januari 2016 zijn raadsleden niet meer vertegenwoordigd in het algemeen bestuur van de regio. Daarmee is het Twente net op tijd gelukt om binnen de overgangstermijn te voldoen aan de nieuwe Wgr die sinds 1 januari 2015 van kracht is. De veertien gemeenteraden moeten nieuwe manieren vinden om hun kaderstellende en controlerende rol te vervullen. De raad van Almelo heeft daartoe bij motie alvast een initiatief genomen.

Het vonnis over de regioraad Twente werd voltrokken in de raadszaal van Oldenzaal, waar de regioraad op 11 november 2015 voor de allerlaatste keer bijeen was. De 'zelfopheffing' was niet veel meer dan een hamerstuk, als laatste agendapunt voor de rondvraag. Dat is opmerkelijk, omdat er vier weken eerder nog een flinke discussie plaatsvond over een compromis waarin raadsleden toch een rol hielden.

Om ook na 2015 wettelijk de ruimte te hebben voor een raadsvertegenwoordiging in het bestuur van de regio, moesten deelnemende gemeenten bereid zijn raadsbevoegdheden over te dragen. Een gedegen onderzoek naar de bereidheid daartoe heeft nooit plaatsgevonden. Een commissie onder leiding van de Wierdense burgemeester Robben stelde in haar rapport eenvoudig: 'Met het vervallen van de Wgr-plus is overdracht van raadsbevoegdheden niet meer aan de orde.' Hoewel dit feitelijk onjuist is – de nieuwe Wgr staat ook een gemengde vorm toe – blijkt uit de instemming van veruit de meeste gemeenteraden met de nieuwe gemeenschappelijke regeling dat ze niet om taakoverdracht staan te springen.

De regioraad bestond sinds april 2007 en telde twee leden per gemeente: een raadslid en een wethouder. Vanaf 1 januari vaardigt elke gemeente een wethouder af naar het algemeen bestuur van de regio Twente. De voorzitter is de burgemeester van Enschede, Onno van Veldhuizen. Daarmee is de gemeenschappelijke regeling regio Twente een collegeregeling geworden.

Almelo deed steeds meer water bij de wijn

Voor het Almelose raadslid Bert Hümmels is het een bittere pil. Hij was lange tijd regioraadslid en fervent voorvechter van een regio waarin juist raadsleden het hoogste orgaan vormden. Toen de commissie Robben begin december 2014 in het advies 'Samenwerken doen we zelf' tot een tegenovergestelde mening kwam, startte voor hem een campagne van een jaar om, met steun van de eigen Almelose raad, juist een Twenteraad bestaande uit louter raadsleden tot hoogste vertegenwoordiging van de regio te maken. Maar na een jaar discussiëren en steeds meer water bij de wijn is het advies van Robben in grotendeels ongewijzigde vorm overgenomen. Een laatste poging van zes gemeenten om een adviescommissie van raadsleden in te stellen die (al dan niet dwingende) bestuursopdrachten kan geven, haalde de eindstreep niet. 'In wezen is er niet veel veranderd ten opzichte van wat de commissie Robben adviseerde', zegt Hümmels. 'Dat is wel teleurstellend.'

Motie van Almelose raad: te weinig invloed

Wat ook niet hielp, was dat de gemeenteraad van Almelo pas op 17 november over de nieuwe bestuurlijke verhoudingen in de regio Twente vergaderde. De regioraad was al zes dagen eerder ter ziele gegaan. Tijdens de Almelose raadsvergadering was de regio bovendien even ver weg. De avond stond in het teken van het aftreden van twee wethouders en het uiteenvallen van de D66-fractie, na een tumultueus verlopen begrotingsbehandeling een week eerder. Veel aandacht konden de vijftien fracties in de Almelose raad niet meer voor de regio opbrengen. Toch kwam er nog een motie van het CDA, waarin de raad uitsprak dat hij de invloed van raden op de nieuwe regio Twente te mager vindt. De Almelose raad bepleit alsnog de instelling van een adviescommissie per 1 januari 2016. Bovendien roept de raad het college op om 'deze uitspraken ter kennis te brengen van voorzitter van de regio Twente en te agenderen voor de eerste vergadering van het AB nieuwe stijl in 2016'. De motie werd met algemene stemming aangenomen. 'Persoonlijk had ik liever een amendement gehad dan een motie', zegt Hümmels. Een amendement zou andere deelnemende gemeenten hebben gedwongen zich er ook weer over te buigen, de motie van de Almelose raad doet dat niet. Hümmels spreekt de hoop uit dat er alsnog werk wordt gemaakt van een regioadviescommissie, bestaande uit raadsleden. 'Het risico bestaat dat er niks met deze motie gaat gebeuren. Raadsleden van de verschillende gemeenten gaan elkaar veel minder zien. Onze invloed neemt af, die van de portefeuillehouders neemt toe. We zullen dus echt hard moeten blijven verkondigen wat wij willen.'

Een 'Twenteraad' die twee keer per jaar bijeenkomt

Vooralsnog zal dat niet meevallen. In de nieuwe situatie komt er wel een Twenteraad, maar die krijgt een aanzienlijk bescheidener rol dan Almelo (evenals diverse andere Twentse gemeenteraden) wil. De bedoeling is dat deze Twenteraad twee keer per jaar bijeenkomt. Eerst in een opiniërende conferentie, waarin het bestuur bij raadsleden meningen ophaalt over een onderwerp. Op basis van de ingebrachte opinies bereidt het portefeuillehoudersoverleg een concrete bestuursopdracht voor, die wordt besproken in een adviserende conferentie van de Twenteraad. Het gaat om een 'oriënterende bespreking met doorwerking via de portefeuillehouders', die 'politiek en juridisch niet bindend' is. Er kunnen zich onderwerpen aandienen waarbij raadsleden behoefte hebben om zich bij meerderheid van stemmen uit te spreken. Dit worden 'richtinggevende resoluties', die gelden als 'zwaarwegend advies aan het bestuur van de samenwerking'.

Een presidium bestaande uit raadsleden: nieuw perspectief?

De voorvechters van directe raadsledenbetrokkenheid bij het regiobestuur klampen zich vast aan wat ze er nog wel uit hebben weten te slepen. Zo komt er een presidium van raadsleden, dat de Twenteraad voorbereidt en bijeen kan roepen. Iedere gemeente heeft één raadslid in dit presidium. Het organiseert de bijeenkomsten van de Twenteraad. Wat de functie van het presidium verder precies wordt, moet de komende tijd uitwijzen.

De hoop in Almelo is dat de Twenteraad wordt uitgebouwd tot een formele adviescommissie aan het algemeen bestuur van Regio Twente. Het is aan het algemeen bestuur zelf om zo'n commissie in te stellen.

Dit artikel is onderdeel van de reeks 'In de ban van Regionale samenwerking'. Alle artikelen uit deze reeks:

1. Zonder regioraad meer raadsbetrokkenheid?
2. Een motie voor meer samenwerking
3. Gaan de Drechtsteden aan democratie ten onder?
4. Tussenstand: helderheid in de mist
5. Een regioraad met louter raadsleden, een taai gevecht in Twente
6. Nieuwe West-Brabantse raadsleden met procesafspraken meer grip op regio
7. Wel samenwerken in Drechtsteden, geen bevoegdheden overdragen
8. Twentse verwarring over een 'herfstcompromis'
9. Regioraad Twente ter ziele
10. Afstemming tussen 19 tinten blauw van West-Brabantse raden
11. De lessen en tips van 2015
12. Greep op de regio dient het lokale belang
13. Het FC Twentegevoel van raadslid Vic van Dijk
14. Oog en oor hebben voor onze inwoners, zowel lokaal als in de regio
15. Beducht op het Galliër-effect
16. Gemeenteraden Zuidoost-Brabant kiezen voor democratische betrokkenheid
17. Je vertegenwoordigt een mix van lokaal- en regiobelang
18. Greep op regionale samenwerking? Maak het politiek!
19. Regionale samenwerking: liefde ontluiken, geen uithuwelijking
20. Grenzeloos denken om meer voor je inwoners binnen te halen
21. Informatie uit regio naar behoefte van raadsleden