"Schaf VNG en IPO af"

Schaf de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) in hun huidige vorm af. Zij zijn medeveroorzakers van de bestuurlijke impotentie die Nederland verlamt. Dat beweert Annemarie Kok, onderzoeker-publicist en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Kok, van huis uit filosoof met een journalistieke achtergrond, doet dat in haar 'Hofvijver'-column voor het Montesquieu Instituut, het kenniscentrum voor parlementaire democratie. Anno 2022 is er behoefte aan vruchtbaar interbestuurlijke samenwerking vanuit meer uitgesproken democratisch-rechtsstatelijke uitgangspunten, schrijft ze.

Weg met regionale samenwerkingsverbanden

Kok gooit meer knuppels in het hoenderhok van het openbaar bestuur. Zo zijn regionale samenwerkingsverbanden volgens haar ‘bestuurlijke barakken’ van het ooit door Thorbecke uitgedachte democratische staatsbestel. Liefst zou zij die nooit door de denker-staatsman bedoelde aanbouwsels ook slopen. Hoe zij het voor zich ziet: vorm een nieuw orgaan, met afgevaardigden van gemeenten, provincies en rijk. Met als doelstelling: het bevorderen van een samenleving die economisch, ecologisch en sociaal duurzaam is. Onder meer gemeenteraden krijgen moeilijk vat op regionale samenwerkingsverbanden en klagen daarover doorlopend.

Onherkenbare hoofdstructuur

De bestuurlijke hoofdstructuur (rijk, provincies, gemeenten) is naar het idee van Kok onherkenbaar geworden, gelegd naast het heldere drie verdiepingen tellende ‘huis’ dat Thorbecke aanvankelijk bouwde. “De interbestuurlijke verhoudingen zijn beroerd, diverse problemen blijven langdurig verstoken van solide oplossingen, onder meer gemeenteraden hebben weinig grip op het ratjetoe aan bestuursvormen waaronder regionale samenwerkingsverbanden, de provincie als bestuurslaag raakte ten onrechte op een zijspoor, tientallen gemeenten zitten in geldnood, en − het onderliggende probleem − opeenvolgende ministers van BZK deden niets aan de constante aangroei van bestuurlijke barakken”, schrijft ze. Het nieuwe bestuurlijke beraad zou ‘over de hele breedte van ons land’ de ideële dimensie van de democratische en sociale rechtsstaat moeten bewaken en de op het algemeen belang gerichte doelstellingen in de gaten moeten houden.

Commissie Geelhoed

Kok verwijst naar de commissie-Geelhoed, die twee decennia terug een vergelijkbare oplossing aandroeg als zij. “Eentje die nog altijd in de roos is, te weten ‘het toekennen van nieuwe verantwoordelijkheden aan de tussenverdieping van het huis van Thorbecke, het provinciale niveau. Daar is de schaal te vinden, of te maken, die voor een effectieve adressering van [genoemde] knelpunten nodig is”, schrijft ze. ‘Geelhoed’ zag het (toen nog opkomend) populisme als een uitvloeisel van ‘onmacht en stagnatie’ en schreef dat op in het rapport 'Op schaal gewogen. Regionaal bestuur in Nederland in de 21ste eeuw'. 

Meer weten

Klik hier om de gehele column van Annemarie Kok te lezen. 

Meer lezen over regionale samenwerking vanuit het oogpunt van gemeenteraden? Klik door naar onze leeromgeving. Ook vindt u in deze omgeving een webinar over financiële sturing op regionale samenwerkingsverbanden. En voor raadsleden die zelf willen bepalen wat er in de regionale samenwerking en verbonden partijen gebeurt, biedt de handreiking grip op regionale samenwerking in zes vragen een praktisch overzicht. 

Voor nieuwe raadsleden is er op 10 juni een online webinar grip op regionale samenwerking, aanmelden kan hier. 

Raadsleden die het VNG Jaarcongres bezoeken op 28 juni in Hoorn (NH) kunnen zich inschrijven voor de deelsessie regionale samenwerking waarin goede voorbeelden worden besproken.